علل و درمان یبوست در کودکان

یبوست در کودکان معمولاً جدی نبوده و عملکردی است، یعنی در نتیجه احتباس مدفوع و خودداری کودک از دفع در زمان احساس نیاز به دفع ایجاد می‌شود. با این حال، یبوست مزمن ممکن است منجر به عوارضی شود یا نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد. همچنین برخی بیماری‌های مزمن در اطفال می‌توانند باعث یبوست شوند، مانند بیماری هیرشپرونگ، انسداد کاذب روده، ناهنجاری‌های نخاع، کم‌کاری تیروئید، دیابت بی‌مزه، فیبروز کیستیک و آنتروپاتی یا ناهنجاری مادرزادی آنورکتال.

علل یبوست در اطفال چیست؟

دلایل زیادی می‌توان برای یبوست نام برد و حتی گاهی اوقات نمی‌توان دلیل واضحی برای آن پیدا کرد. اما برخی از علل احتمالی عبارت‌اند از:

۱. نگهداشتن خود

کودک ممکن است تمایل به اجابت مزاج را نادیده بگیرد زیرا از توالت می‌ترسد یا نمی‌خواهد در حین بازی، وقفه ایجاد کند.

برخی از کودکان نیز زمانی که از خانه دور هستند، از دفع خودداری می‌کنند، زیرا در استفاده از توالت‌های عمومی احساس ناراحتی می‌کنند.

۲. درد هنگام دفع

حرکات دردناک روده ناشی از مدفوع بزرگ و سفت نیز ممکن است منجر به امتناع از دفع در کودک شود. اگر مدفوع دردناک است، کودک ممکن است سعی کند از تکرار تجربه ناراحت کننده جلوگیری کند.

۳. مسائل مربوط به آموزش آداب توالت

اگر خیلی زود آموزش توالت رفتن را شروع کنید، ممکن است فرزندتان لجبازی کند و مدفوع خود را نگه دارد و به سرعت به یک عادت غیرارادی تبدیل شود که تغییر آن سخت است.

۴. تغییرات در رژیم غذایی

کمبود میوه و سبزیجات غنی از فیبر یا مایعات کافی در رژیم غذایی کودک ممکن است باعث یبوست شود. یکی از شایع‌ترین زمان‌هایی که کودکان دچار یبوست می‌شوند، زمانی است که از رژیم غذایی کاملاً مایع به رژیمی که شامل غذاهای جامد است، بروند.

۵. احساس نگرانی یا اضطراب

احساس نگرانی و اضطراب در کودک در مورد چیزی، مانند خانه تکانی، آمدن نوزاد جدید، یا شروع مهد کودک یا مدرسه می‌تواند باعث یبوست شود.

۶. تغییرات در روال عادی زندگی کودک

هر گونه تغییر در برنامه زندگی کودک، مانند مسافرت، هوای گرم یا استرس، می‌تواند بر عملکرد روده تأثیر بگذارد. همچنین کودکان در ابتدای شروع مدرسه در خارج از خانه بیشتر احتمال دارد یبوست را تجربه کنند.

۷. داروها

مصرف برخی از داروهای ضد افسردگی و داروهای مختلف دیگر می‌توانند در ایجاد یبوست نقش داشته باشند.

۸. حساسیت به شیر گاو یا مصرف زیاد لبنیات

حساسیت به شیر گاو یا مصرف زیاد لبنیات (پنیر و شیر گاو) گاهی منجر به یبوست می‌شود.

۹. سابقه خانوادگی

کودکانی که اعضای خانواده آنها یبوست را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به یبوست هستند. این اتفاق احتمالا به دلیل عوامل ژنتیکی یا محیطی مشترک است.

۱۰. برخی بیماری‌ها (اما نادر)

گاهی یبوست در کودکان نشان دهنده یک ناهنجاری آناتومیک، یک مشکل متابولیک یا سیستم گوارشی یا یک بیماری زمینه‌ای دیگر است مانند بیماری هیرشپرونگ، انسداد کاذب روده، ناهنجاری نخاع، کم‌کاری تیروئید، دیابت بی‌مزه، فیبروز کیستیک و آنتروپاتی یا ناهنجاری مادرزادی آنورکتال.

عوارض یبوست در اطفال چیست؟

اگر یبوست مزمن شود، عوارض آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شقاق مقعد
• افتادگی و پرولاپس رکتوم (خروج رکتوم از مقعد)
• اجتناب از حرکات روده به دلیل درد، که باعث می‌شود مدفوع نهفته در روده بزرگ و راست روده جمع شود و به بیرون نشت کند (انکوپرزیس)

چه زمانی نیاز است کودک را برای بررسی یبوست به مطب پزشک ببریم؟

اگر یبوست بیش از دو هفته طول کشید یا با موارد زیر همراه بود، کودک خود را نزد پزشک ببرید:

1. تب
2. ناتوانی در غذا خوردن
3. خون در مدفوع
4. تورم شکم
5. کاهش وزن
6. درد هنگام اجابت مزاج
7. خروج قسمتی از روده از مقعد (پرولاپس رکتوم)

چه کارهایی را می‌توان قبل از رفتن نزد پزشک برای کودک انجام داد؟

چندین راهکار وجود دارد که می‌توانید با انجام آنها به رفع یبوست فرزندتان قبل از ملاقات با پزشک کمک کنید. این راهکارها عبارت‌اند از:

۱. ورزش

مانند بزرگسالان، ورزش و تحرک باعث تحریک روده کودک می‌شود.
در مورد نوزادان، والدین یا مراقب آنها می‌توانند به آرامی پاهای کودک را در حالی که به پشت دراز کشیده، به حالت دوچرخه سواری حرکت دهند. انجام این کار ممکن است به عملکرد روده و رفع یبوست کمک کند.
در صورت امکان فرزندان بزرگتر را به پیاده روی یا دویدن ببرید.

۲. حمام آب گرم

حمام آب گرم می تواند عضلات شکم را شل کند و نیاز به زور زدن را کم کند. این کار همچنین می‌تواند درد ناشی از یبوست را تسکین دهد.

۳. تغییرات رژیم غذایی

برخی تغییرات رژیم غذایی ممکن است به درمان یبوست کمک کند، اما این تغییرات بسته به سن و رژیم غذایی کودک متفاوت است، برای مثال:

• مصرف غذاهای یبوست آور مانند شیر و پنیر را کاهش دهید.
• در حین شیر دادن به نوزاد، مادر می‌تواند برخی از مواد غذایی مانند لبنیات را از رژیم غذایی خود حذف کند. ممکن است برای شناسایی تغییرات رژیم غذایی که کمک می‌کند، آزمون و خطا طول بکشد، و حتی ممکن است گاهی تغییر در رژیم غذایی تأثیری بر یبوست کودک نداشته باشد.
• برای نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، می‌توان نوع دیگری از شیر خشک را امتحان کرد.
• اگر کودکی بیشتر از غذاهای جامد استفاده می‌کند، افزودن غذاهای با فیبر بیشتر مفید هستند. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات به دلیل محتوای فیبر بالایشان می‌توانند به تحریک روده‌ها کمک کنند، غذاهایی مثل سیب، کلم بروکلی، غلات کامل، مانند بلغور جو دوسر، نان یا پاستا سبوس دار، هلو، گلابی و آلو

۴. مصرف آب بیشتر

متخصصان اطفال گاهی اوقات توصیه می‌کنند که در سنین بالای 2 تا 4 ماهگی، مقدار کمی آب یا گاهی آب میوه می‌توان به رژیم غذایی کودک اضافه کرد.

۵. ماساژ

روش‌های مختلفی برای ماساژ شکم برای رفع یبوست وجود دارد، شامل:

• با استفاده از نوک انگشتان، حرکات دایره‌ای روی شکم در جهت عقربه‌های ساعت انجام دهید.
• زانوها و پاهای کودک را در کنار هم نگه دارید و به آرامی پاها را به سمت شکم فشار دهید.
• از قفسه سینه به سمت پایین و کنار ناف را با لبه انگشت نوازش دهید.

۶. مصرف آب میوه

بعد از اینکه نوزاد به 2 تا 4 ماهگی رسید، می‌تواند مقدار کمی آب میوه مانند آب آلبالو یا آب سیب استفاده کند. شکر موجود در آب میوه به سختی هضم می‌شود. در نتیجه مایع بیشتری وارد روده کودک شده که به نرم شدن مدفوع کمک می‌کند.
به فرزندان بزرگتر نیز می‌توانید آب آلو بدهید. اگر کودک شما طعم آن را دوست ندارد، می‌توان آب آلو را با آب میوه‌های دیگر (مانند آب سیب) مخلوط کرد.

۷. آموزش آداب توالت به فرزند

به کودک خود یادآوری کنید که به نیاز به  توالت رفتن خود توجه کند. برخی از کودکان آنقدر غرق در بازی می‌شوند که تمایل به اجابت مزاج را نادیده می‌گیرند. اگر چنین تاخیرهایی زیاد اتفاق بیفتد، می‌تواند به یبوست منجر شود.
کودک خود را به طور منظم بعد از غذا یا قبل از خواب به توالت ببرید و او را به این کار تشویق کنید.
اطمینان حاصل کنید که کودک شما می‌تواند هنگام استفاده از توالت، پاهای خود را صاف روی زمین یا یک پله بگذارد تا در موقعیت مناسبی برای دفع قرار بگیرد. در صورت لزوم، یک زیرپایی تهیه کنید تا کودک شما راحت روی توالت بنشیند.

۸. به تلاش های فرزندتان پاداش دهید، نه به نتیجه ای که از تلاش‌هایش حاصل می‌شود!!

شامل برچسب یا کتاب یا بازی خاصی که فقط بعد از (یا احتمالاً در طول) زمان توالت در دسترس کودک قرار می‌گیرد. کودکی را که لباس زیر خود را کثیف کرده تنبیه نکنید.

۹. حفظ آرامش

آرام باشید تا فرزندتان توالت رفتن را به عنوان یک موقعیت استرس زا نداند. باید تلاش کنید که کودک‌تان توالت رفتن را بخشی عادی از زندگی بداند، نه چیزی که از آن خجالت بکشد.

درمان یبوست در اطفال

بسته به شرایط، پزشک ممکن است داروی خاصی تجویز کند. برای مثال درمان یبوست عملکردی شامل تخلیه مدفوع با استفاده از داروهای خوراکی یا مقعدی است. پلی اتیلن گلیکول موثر و به خوبی قابل تحمل است. درمان‌های مختلف بر اساس علت یبوست شامل موارد زیر می‌شود:

1. مکمل‌های فیبر بدون نیاز به نسخه یا نرم کننده‌های مدفوع
   اگر فرزند شما فیبر زیادی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کند، افزودن یک مکمل فیبری، مانند متاموسیل یا سیتروسل، ممکن است کمک کننده باشد. با این حال، کودک شما باید روزانه حداقل حدود ۱ لیتر آب بنوشد تا این محصولات خوب عمل کنند. با پزشک مشورت کنید تا دوز مناسب این داروها را بر اساس سن و وزن کودک‌تان مشخص کند.
2. شیاف گلیسیرین
   شیاف گلیسیریم می‌تواند برای نرم کردن مدفوع در کودکانی که نمی‌توانند قرص‌ها را قورت دهند، استفاده شود.
3. ملین یا تنقیه
   اگر تجمع مواد دفعی باعث انسداد روده شود، پزشک ممکن است یک ملین یا تنقیه را برای رفع انسداد پیشنهاد کند. به عنوان مثال می‌توان به پلی اتیلن گلیکول و روغن‌های معدنی اشاره کرد.
   توجه: هرگز بدون دستور پزشک و توصیه دوز مناسب، به کودک ملین یا تنقیه ندهید.
4. تنقیه بیمارستانی
   گاهی ممکن است کودک به قدری یبوست شدید داشته باشد که نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای مدت کوتاهی داشته باشد تا تنقیه قوی‌تری به او داده شود که روده را پاک کند.
5. طب جایگزین
   علاوه بر تغییر در رژیم و روتین غذایی، روش‌های جایگزین مختلف ممکن است به رفع یبوست در کودکان کمک کند، مثل:
   ماساژ دادن. ماساژ آرام شکم فرزندتان ممکن است ماهیچه‌هایی را که از مثانه و روده حمایت می‌کنند، شل کند و به تقویت فعالیت روده کمک کند.
   طب سوزنی. اگر کودک شما درد شکمی مرتبط با یبوست داشته باشد، این درمان ممکن است کمک کننده باشد اما زمان‌بر است.