انواع سرگیجه، علت و نحوه درمان آنها
سرگیجه (Dizziness) اصطلاحی است که برای توصیف طیفی از احساسات مانند احساس ضعف یا بی‌ثباتی استفاده می‌شود. نوعی سرگیجه که این حس کاذب را ایجاد می‌کند که شما یا اطرافتان در حال چرخش یا حرکت هستید، ورتیگو (Vertigo) نامیده می‌شود.
سرگیجه یکی از شایع‌ترین دلایلی است که بزرگسالان به پزشک مراجعه می‌کنند. سرگیجه های مکرر یا سرگیجه مداوم می‌تواند زندگی فرد را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد. اما سرگیجه به ندرت نشانه یک وضعیت تهدید کننده زندگی است.
علائم
افرادی که سرگیجه را تجربه می‌کنند، ممکن است آن را به عنوان یکی از علائم زیر توصیف کنند:
- احساس کاذب حرکت یا چرخش (سرگیجه)
- سبکی سر یا احساس ضعف
- بی ثباتی یا از دست دادن تعادل
- احساس شناور بودن، پژمردگی یا سنگینی سر
این احساسات ممکن است با راه رفتن، ایستادن یا حرکت دادن سر تحریک شوند یا بدتر شوند. سرگیجه شما ممکن است با حالت تهوع همراه باشد یا آنقدر ناگهانی یا شدید باشد که نیاز به نشستن یا دراز کشیدن شود. این حالت ممکن است چند ثانیه یا چند روز طول بکشد و ممکن است عود کند.
علل سرگیجه
سرگیجه دلایل احتمالی زیادی دارد، از جمله اختلال گوش داخلی، بیماری حرکت و اثرات دارویی. گاهی اوقات نیز می‌تواند به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مانند گردش خون ضعیف، عفونت یا آسیب ایجاد شود.
برای تعیین دقیق علت سرگیجه به نوع علایم و مدت زمان آنها و به طور کلی به شرح حال فرد نیاز است.
۱. مشکلات گوش داخلی که باعث سرگیجه می‌شود (ورتیگو)
حس تعادل شما به ورودی ترکیبی از بخش‌های مختلف سیستم حسی شما بستگی دارد. اینها شامل موارد زیر می‌شود:
- چشم‌ها
که به شما کمک می‌کنند، تعیین کنید بدن شما در کجا قرار دارد و چگونه حرکت می‌کند. - اعصاب حسی
که پیام‌هایی را در مورد حرکات و موقعیت‌های بدن به مغز ارسال می‌کنند. - گوش داخلی
که دارای حسگرهایی است که به تشخیص جاذبه و حرکت رفت و برگشت کمک می‌کند.
ورتیگو حس کاذبی است که اطراف شما در حال چرخش یا حرکت است. با اختلالات گوش داخلی، مغز شما سیگنال‌هایی را از گوش داخلی دریافت می‌کند که با آنچه چشم‌ها و اعصاب حسی دریافت می‌کنند، سازگار نیست. در این حالت ورتیگو رخ می‌دهد.
انواع ورتیگو
اما ورتیگو انواع مختلفی دارد از جمله:
- سرگیجه موضعی حمله ای خوش خیم (BPPV)
این حالت باعث ایجاد حس شدید و کوتاه اما کاذب می‌شود که در حال چرخش یا حرکت هستید. این اپیزودها با تغییر سریع در حرکت سر ایجاد می‌شوند، مانند زمانی که در رختخواب برمی‌گردید، می‌نشینید یا ضربه‌ای به سر می‌بینید. BPPV شایع‌ترین علت ورتیگو است. - عفونت
عفونت ویروسی عصب دهلیزی، به نام نوریت دهلیزی، می‌تواند باعث سرگیجه شدید و دائمی شود. اگر شما نیز دچار کم شنوایی ناگهانی هستید، ممکن است به لابیرنتیت مبتلا شده باشید. - بیماری منیر
این بیماری شامل تجمع بیش از حد مایع در گوش داخلی است. مشخصه آن دوره‌های ناگهانی سرگیجه است که تا چندین ساعت طول می‌کشد. همچنین ممکن است دچار کم شنوایی نوسانی، زنگ زدن در گوش و احساس گرفتگی گوش شوید. - میگرن
افرادی که میگرن را تجربه می‌کنند ممکن است، حتی زمانی که سردرد شدید ندارند، دوره‌های ورتیگو یا انواع دیگر سرگیجه را تجربه کنند. چنین دوره‌های سرگیجه‌ای می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و ممکن است با سردرد و همچنین حساسیت به نور و صدا همراه باشد.
برای اطلاع از راه‌های درمان ورتیگو، روی این لینک کلیک کنید.
۲. مشکلات گردش خون که باعث سرگیجه می‌شود
اگر قلبتان خون کافی به مغزتان پمپاژ نکند، ممکن است احساس سرگیجه، ضعف یا عدم تعادل کنید. علل عبارت‌اند از:
- افت فشار خون
کاهش چشمگیر فشار خون سیستولیک (عدد بالاتر در فشار خون) ممکن است منجر به سبکی سر کوتاه مدت یا احساس غش شود.
این حالت ممکن است پس از نشستن یا ایستادن خیلی سریع رخ دهد. به این وضعیت افت فشار خون ارتواستاتیک نیز گفته می‌شود.
گاهی به علت از دست دادن میزان زیادی آب بدن دچار کاهش فشار خون و در نتیجه سرگیجه می‌شوید. در این موارد به نمک بیشتری (ترجیحا نمک دریایی) نیاز دارید. - گردش خون ضعیف
شرایطی مانند کاردیومیوپاتی، حمله قلبی، آریتمی قلبی و حمله ایسکمیک گذرا می‌تواند باعث سرگیجه شود.
همچنین کاهش حجم خون ممکن است باعث جریان خون ناکافی به مغز یا گوش داخلی شود.
۳. ضعف غدد آدرنال
غدد آدرنال و هورمون‌های آدرنال به بدن کمک می‌کنند تا با استرس‌های موقعیتی سازگار شوند. برای مثال اگر آدرنال ضعیف داشته باشید، وقتی خیلی سریع از جایتان بلند شوید یا از پله ها بالا بروید، ممکن است دچار سرگیجه شوید، زیرا آدرنال شما به اندازه کافی قوی نیست که فشار خون کافی را به مغز برساند و درنتیجه مدتی طول می‌کشد تا تعادل خود را بازیابید.
تست سلامت آدرنال
برای تست سلامت آدرنال یک راه این است که پس از سه دقیقه که در حالت خوابیده هستید، فشار خون خود را گرفته و یادداشت کنید. سپس بایستید و مجددا فشار خون خود را چک کنید. در حالت نرمال و غدد آدرنال سالم، فشار خون سیستولیک به اندازه ۶ تا ۱۰ واحد افزایش می‌یابد. برای مثال اگر فشار شما ۱۲۰/۸۰ است، با ایستادن باید به حدود ۱۲۶/۸۰ تا ۱۳۰/۸۰ تغییر پیدا کند.
در صورت ضعف غدد آدرنال، این افزایش فشار رخ نمی‌دهد و یا حتی فشار کاهش می‌یابد.
برای تقویت آدرنال خود چه می‌توانید بکنید؟ این مورد را می‌توانید در با کلیک روی این لینک مطالعه کنید.
مطلب مرتبط: ضعف غدد آدرنال، علائم، علل و درمان آن
۴. سایر علل سرگیجه
- برخی مشکلات عصبی
برخی از اختلالات عصبی، مانند بیماری پارکینسون و مولتیپل اسکلروزیس، می‌توانند منجر به از دست دادن تدریجی تعادل شوند. - داروها
سرگیجه می‌تواند یکی از عوارض جانبی برخی داروها باشد، مانند داروهای ضد تشنج، داروهای ضد افسردگی، آرام‌بخش‌ها و بی‌حس‌کننده‌ها.
به ویژه، داروهای کاهنده فشار خون اگر فشار خون را بیش از حد پایین بیاورند، ممکن است باعث غش شوند. - اختلالات اضطرابی
برخی از اختلالات اضطرابی ممکن است باعث سبکی سر یا احساس گیجی شود که اغلب به عنوان سرگیجه شناخته می‌شود. اینها شامل حملات پانیک و ترس از ترک خانه یا قرار گرفتن در فضاهای باز و بزرگ (اگورافوبیا) است. - سطوح پایین آهن (کم خونی یا آنمی)
سایر علائم و نشانه‌هایی که ممکن است همراه با سرگیجه در صورت کم خونی رخ دهد عبارت‌اند از: خستگی، ضعف و رنگ پریدگی پوست. - قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
این عارضه عموماً در افراد مبتلا به دیابت که از انسولین استفاده می‌کنند، رخ می‌دهد. سرگیجه (سبکی سر) در این شرایط ممکن است با تعریق و اضطراب همراه باشد.
اگر این اتفاق برای شما افتاد، چربی بیشتری به وعده غذایی خود اضافه کنید. با این راه حل، قند خون شما مدت طولانی تری در حد نرمال باقی می‌ماند. - مسمومیت با مونوکسید کربن
علائم مسمومیت با مونوکسید کربن اغلب به عنوان “علائم شبه آنفولانزا” توصیف می‌شود و شامل سردرد، سرگیجه، ضعف، ناراحتی معده، استفراغ، درد قفسه سینه و گیجی است. - گرمازدگی و کم آبی بدن
اگر در هوای گرم فعال هستید یا مایعات کافی نمی‌نوشید، ممکن است به دلیل گرمای بیش از حد (هیپرترمی) یا کم آبی، احساس سرگیجه کنید. این امر به ویژه در صورت مصرف داروهای قلبی خاص صادق است.
عوامل خطر ابتلا به سرگیجه
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرگیجه را افزایش دهند، عبارت‌اند از:
- سن
افراد مسن بیشتر احتمال دارد به این مشکلاتی مبتلا شوند که باعث سرگیجه، به ویژه احساس عدم تعادل می‌شود. آنها همچنین به احتمال بیشتری داروهایی مصرف می‌کنند که می‌توانند باعث سرگیجه شوند. - سابقه سرگیجه قبلی
اگر قبلاً سرگیجه را تجربه کرده‌اید، احتمال اینکه در آینده دچار سرگیجه شوید، بیشتر است.
عوارض احتمالی سرگیجه
سرگیجه می‌تواند خطر افتادن و آسیب رساندن به خود را افزایش دهد.
تجربه سرگیجه هنگام رانندگی با ماشین یا کار با ماشین آلات سنگین می‌تواند احتمال تصادف را افزایش دهد.
همچنین اگر یک بیماری موجود که ممکن است باعث سرگیجه شما شود درمان نشود، ممکن است عواقب طولانی مدتی را تجربه کنید.
تشخیص سرگیجه
اگر پزشک مشکوک باشد که شما دچار سکته مغزی شده‌اید یا ممکن است دچار سکته شده باشید یا ضربه‌ای به سر شما وارد شده باشد، ممکن است فوراً ام آر آی یا سی تی اسکن را تجویز کند.
اکثر افرادی که به دلیل سرگیجه به پزشک مراجعه می‌کنند، ابتدا در مورد علائم و داروهای خود سؤال می‌شوند و سپس معاینه فیزیکی می‌شوند. در طول این معاینه، پزشک نحوه راه رفتن و حفظ تعادل و نحوه عملکرد اعصاب اصلی سیستم عصبی مرکزی را بررسی می‌کند.
شما همچنین ممکن است نیاز به تست شنوایی و تست تعادل داشته باشید، از جمله:
- تست حرکت چشم
هنگامی که یک جسم متحرک را دنبال می کنید، پزشک ممکن است مسیر چشمان شما را تماشا کند. و ممکن است آزمایش حرکت چشمی به شما داده شود که در آن آب یا هوا در کانال گوش شما قرار می گیرد. - تست حرکت سر
اگر پزشک شما مشکوک باشد که سرگیجه شما ناشی از سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش خیم است، ممکن است یک تست حرکتی ساده سر به نام مانور Dix-Hallpike را برای تأیید تشخیص انجام دهد. - پوسچروگرافی
این آزمایش به پزشک شما می‌گوید که بیشتر روی کدام قسمت‌های سیستم تعادلی تکیه می‌کنید و کدام قسمت‌ها ممکن است برای شما مشکل ایجاد کنند. در این تست شما با پاهای برهنه خود روی یک سکو می‌ایستید و سعی می‌کنید تعادل خود را در شرایط مختلف حفظ کنید. - تست صندلی چرخشی (Rotary chair testing)
در طول این آزمون شما روی یک صندلی کنترل شده با کامپیوتر می‌نشینید که بسیار آهسته در یک دایره کامل حرکت می‌کند. در سرعت‌های بیشتر، در یک قوس بسیار کوچک به جلو و عقب حرکت می‌کند.
علاوه بر این، ممکن است آزمایش خون برای بررسی عفونت و سایر آزمایش‌ها برای بررسی سلامت قلب و عروق خونی به شما داده شود.
درمان سرگیجه
سرگیجه اغلب بدون درمان و در عرض چند هفته بهتر می‌شود.
اگر به دنبال درمان هستید، پزشک آن را بر اساس علت بیماری و علائم شما تعیین می‌کند. این درمان می‌تواند شامل داروها و تمرینات تعادلی باشد. حتی اگر دلیلی پیدا نشود یا سرگیجه شما ادامه یابد، داروهای تجویزی و سایر درمان‌ها ممکن است علائم شما را قابل کنترل‌تر کنند.
اما توصیه من به شما این است که سرگیجه خود را بر اساس علت ریشه‌ای آن درمان کنید و از داروها و عوارض آنها در حد امکان پرهیز کنید.
برای مثال اگر علت سرگیجه شما قند پایین است، بیشتر از غذاهای چرب استفاده کنید و یا اگر به دلیل فشار خون پایین دچار سرگیجه شده‌اید، از نمک دریا استفاده کنید.
درمان دارویی
- قرص آب
اگر به بیماری منیر مبتلا هستید، پزشک ممکن است قرص آب (ادرار آور) برای شما تجویز کند. این به همراه یک رژیم غذایی کم نمک ممکن است به کاهش دفعات سرگیجه کمک کند. - داروهایی که سرگیجه و حالت تهوع را تسکین می‌دهند.
پزشک ممکن است داروهایی را برای تسکین فوری سرگیجه، سرگیجه و حالت تهوع تجویز کند، از جمله آنتی هیستامین‌ها و آنتی کولینرژیک‌های تجویزی. بسیاری از این داروها باعث خواب آلودگی می‌شوند. - داروهای ضد اضطراب
دیازپام (والیوم) و آلپرازولام (زاناکس) در دسته‌ای از داروها به نام بنزودیازپین‌ها هستند که ممکن است باعث اعتیاد شوند. همچنین ممکن است باعث خواب آلودگی شوند. - داروی پیشگیری کننده برای میگرن
برخی داروها ممکن است به پیشگیری از حملات میگرن کمک کنند.
درمان رفتاری
- مانورهای پوزیشن سر
تکنیکی به نام جابجایی کانال (یا مانور Epley) معمولاً به حل سریع سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش‌خیم کمک می‌کند.
این تکنیک می‌تواند توسط پزشک، شنوایی شناس یا فیزیوتراپ انجام شود و شامل مانور دادن به موقعیت سر می‌شود.
معمولاً بعد از یک یا دو درمان مؤثر است.
قبل از انجام این روش، اگر مشکل گردن یا کمر، جدا شدن شبکیه چشم یا مشکلات عروق خونی دارید، به پزشک خود اطلاع دهید. - تعادل درمانی
ممکن است تمرینات خاصی را بیاموزید تا به کاهش حساسیت سیستم تعادل خود به حرکت، کمک کند. این تکنیک فیزیوتراپی توانبخشی دهلیزی نامیده می‌شود.
این درمان برای افراد مبتلا به سرگیجه ناشی از بیماری‌های گوش داخلی مانند نوریت دهلیزی استفاده می‌شود. - روان درمانی
این نوع درمان ممکن است به افرادی که سرگیجه آنها ناشی از اختلالات اضطرابی است، کمک کند.
جراحی
اگر راه‌های فوق به درمان کمک نکردند، روش‌های جراحی نیز می‌توانند به کار گرفته شوند.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
دیدگاهتان را بنویسید