رویا چیست؟

رویاها داستان‌ها و تصاویری هستند که ذهن ما هنگام خواب ایجاد می‌کند. آنها می‌توانند سرگرم کننده، عاشقانه، ناراحت کننده و گاهی عجیب و غریب باشند. رویاها ممکن است فوایدی داشته باشند، مانند کمک به مغز در پردازش اطلاعات جمع آوری شده در طول روز.

رویاها برای دانشمندان و روانشناسان سرشار از رمز و راز هستند. چرا رویاها رخ می‌دهند؟ چه چیزی باعث آنها می‌شود؟ آیا می‌توانیم آنها را کنترل کنیم؟

این مقاله به بررسی نظریه‌ها، علل و کاربردهای رویاپردازی می‌پردازد.

حقایقی در مورد رویاها

ما شاید خواب‌های خود را به خاطر نیاوریم، اما تصور می‌شود که همه ما بین ۳ تا ۶ بار در شب خواب می‌بینیم و هر رویا بین ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
حدود ۹۵ درصد رویاها وقتی که فرد از رختخواب خارج می‌شود، فراموش می‌شوند.
رویا دیدن می‌تواند به شما کمک کند تا خاطرات بلندمدت را حفظ کنید.
افراد نابینا در مقایسه با افراد بینا بیشتر با سایر اجزای حسی رویا می‌بینند!!

چرا خواب می‌بینیم؟

هیچ کس به طور قطع نمی داند که چرا خواب می‌بینیم، اگرچه تئوری‌های زیادی وجود دارد که در ادامه آنها را توضیح می‌دهم.

۱. پردازش عاطفی

رویا دیدن ممکن است به مغز در پردازش احساسات کمک کند. دیدن رویدادهای مهم زندگی در بیداری معمول است. حالات عاطفی قوی و منفی مانند اضطراب و استرس نیز باعث رویاهای بد می‌شوند. به همین دلیل است که تا 80 درصد از افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD کابوس‌های مکرر را تجربه می‌کنند.

۲. فرضیه تداوم

فرضیه تداوم بیان می‌کند که بیشتر رویاها منعکس کننده مفاهیم و نگرانی‌های مشابه افکار بیداری ما هستند. در نتیجه، ممکن است بتوانیم با بررسی محتوای رویاهای تکرار شونده یا تصاویر رویا، بزرگترین نگرانی خود را شناسایی کنیم.

۳. تثبیت حافظه

برخی از محققان معتقدند رویاها در شکل گیری حافظه نقش دارند. شواهد حاکی از آن است که مغز در زمان خواب، اطلاعات مربوط به زندگی بیداری را دسته بندی، پردازش و ذخیره می‌کند و اطلاعات مهم را به خاطرات تبدیل می‌کند.
رویاها همچنین ممکن است منعکس کننده تصاویر و مفاهیمی باشند که به عنوان خاطرات طولانی مدت ذخیره می‌شوند.

۴. تعمیم و کلیت بخشی

طبق فرضیه بیش از حد برازش مغز (overfitted brain hypothesis)، مغز به همان ورودی‌ها و تجربیاتی که افراد در زندگی روزمره کسب می‌کنند، عادت می‌کند. با گذشت زمان، کمتر قادر به پاسخگویی به تجربیات جدید هستیم. این نظریه نشان می‌دهد که عجیب بودن رویاها این چرخه را مختل می‌کند و به ما کمک می‌کند تیزبین بمانیم.

۵. حل خلاقانه مسئله

برخی از کارشناسان پیشنهاد کرده‌اند که خواب دیدن به حل مشکلات در زندگی بیداری کمک می‌کند. این نظریه نشان می‌دهد که رویاها به ما فرصتی می‌دهند تا سناریوها را «تمرین کنیم» یا گزینه‌های جدید را ایجاد و امتحان کنیم.

۶. بدون هدف

برخی از محققین فکر می‌کنند که رویاها هدف خاصی را دنبال نمی‌کنند. آنها معتقدند که رویاها به سادگی حاوی اطلاعات دور ریخته شده‌ای هستند که به هیچ وجه مهم نیستند. آنها ادعا می‌کنند که انسان‌ها اهدافی را برای رویاها پس از واقعیت ابداع کردند و از آنها برای پیش بینی آینده یا داستان گویی استفاده کردند.

رویا دیدن چه زمانی رخ می‌دهد؟

اکثر مردم هر شب حدود دو ساعت را به رویا دیدن می‌گذرانند. رویاها ممکن است در هر مرحله از خواب رخ دهند، اما بیشتر آنها در مرحله خواب با حرکت سریع چشم (REM) اتفاق می‌افتد.
رویاهایی که در طول خواب REM اتفاق می‌افتند واضح‌تر از رویاهایی هستند که در سایر مراحل رخ می‌دهند. بیشتر کابوس‌ها نیز در طول مرحله REM رخ می‌دهند.

دو نوع خواب وجود دارد: REM که فقط یک مرحله است و غیر REM که از سه مرحله تشکیل شده است. هر مرحله شامل مکانیسم‌های مختلف مغز و بدن است. افراد معمولاً هر چهار مرحله را چندین بار در یک شب طی می‌کنند.
طولانی‌ترین و عمیق‌ترین دوره‌هایِ خوابِ REM معمولا نزدیک به صبح اتفاق می‌افتند.

در طول خواب REM، عضلات دست و پا فلج می‌شوند. این اتفاق شما را از بلند شدن و تحقق رویاهایتان باز می‌دارد.

مطلب مرتبط: خواب و اهمیت آن

آیا رویاها بر خواب ما تأثیر می‌گذارند؟

رویاها می‌توانند بر کیفیت و کمیت خواب تأثیر بگذارند. افرادی که کابوس‌های مکرر می‌بینند، ممکن است در مورد خواب و رویا دیدن دچار اضطراب شوند. اگر کابوس آنها را از خواب بیدار کند یا باعث خواب بی کیفیت شود، ممکن است علائم شناختی محرومیت از خواب مانند اختلال حافظه و ناتوانی در تمرکز را نیز تجربه کنند.

با این حال، نوع خواب ما نیز می‌تواند روی رویاهای ما تأثیر بگذارد. برای مثال خواب باکیفیت و آرام ممکن است از کابوس‌های شبانه جلوگیری کند.

مطالب مرتبط: سلامت خواب

انواع متداول رویاها

رویاها انواع مختلفی دارند. تصاویر یا مضامین رایجی که بسیاری از مردم تجربه می‌کنند شامل پرواز، تعقیب شدن، شکست خوردن در آزمون یا افتادن است. برخی از آنها، مانند خواب‌های تب (fever dreams)، ممکن است تنها در طول یک وضعیت جسمی یا روانی خاص رخ دهند.

• رویاهای تکرار شونده
  این رویاها شب به شب یا چندین شب در طول زمان رخ می‌دهند و موقعیت‌ها و رویدادهای مشابهی را نشان می‌دهند.
  برخی از محققان فکر می‌کنند رویاهای تکرار شونده نتیجه نیازهای روانی ارضا نشده هستند. آنها بر این باورند که این رویاها زمانی اتفاق می‌افتند که فرد درگیری طولانی‌مدت و حل‌نشده را تجربه می‌کند.
• رویاهای واضح (Vivid dreams)
  رویاهای واضح به دلیل تصویرسازی قوی ممکن است راحت‌تر به خاطر بیاورند. آنها همچنین ممکن است بیشتر از رویاهای دیگر احساس “واقعی بودن” بدهند.
• کابوس
  کابوس‌ها رویاهای واضح و آزاردهنده‌ای هستند که اغلب باعث اضطراب می‌شوند. آنها در دوره‌های استرس‌زا و پس از تجارب ناگوار، شایع‌تر هستند.
  افرادی که دچار اختلال کابوس هستند، خواب‌های بد مکرر را تجربه می‌کنند و گاهی اوقات کابوس‌های متعددی را در یک شب می‌بینند.
• رویاهای شفاف (Lucid dreams)
  رویاهای شفاف زمانی رخ می‌دهند که فرد آگاه باشد که در حال دیدن خواب است اما بیدار نمی‌شود. در این حالت فرد قادر است اعمال و رویدادهای خود را در رویا کنترل کند. افراد ممکن است بتوانند از طریق آموزش مغز یا مصرف داروها، رویاهای شفاف را القا کنند.
• رویاهای تب دار
  تب می‌تواند باعث رویاهای عجیب و ناخوشایند شود. موضوعات رایج در این نوع رویاها شامل فضاهای مخدوش، تهدیدهای فیزیکی، بیماری یا نگرانی‌های مربوط به سلامتی و گرما است.

آیا خواب ندیدن طبیعی است؟

یک بیماری نادر به نام سندرم شارکو ویلبراند وجود دارد که در آن افراد اصلاً رویا نمی‌بینند. این از دست دادن رویا به دنبال آسیب مغزی کانونی (معمولاً سکته مغزی) رخ می‌دهد که به طور خاص با از دست دادن توانایی یادآوری ذهنی یا “بازبینی” تصاویر مشخص می‌شود.

اما توجه داشته باشید که اکثر مردم خواب می‌بینند و به خاطر نیاوردن آن، به معنی رویا ندیدن نیست. ما معمولاً رویاهایمان را به یاد نمی‌آوریم.

با همه این توضیحات، تعبیر خواب هنوز یک راز بزرگ است که حل نشده است. اما اگر می‌خواهید آنچه را که ناخودآگاهتان می‌خواهد به شما بگوید را پیدا کنید، به دنبال سرنخ‌هایی در زندگی روزمره خود باشید.