کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) و راه درمان آن

کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید نمی‌سازد. کم کاری تیروئید ممکن است در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نکند. با گذشت زمان، کم کاری تیروئید که درمان نشود، می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی، مانند کلسترول بالا و مشکلات قلبی شود.

برای تشخیص کم کاری تیروئید از آزمایش خون استفاده می‌شود و درمان معمولاً با داروهای هورمون تیروئیدی است.

علائم کم کاری تیروئید چیست؟

علائم کم کاری تیروئید به شدت بیماری بستگی دارد. مشکلات معمولاً به آرامی و اغلب در طی چندین سال ایجاد می‌شوند.

در ابتدا ممکن است به سختی متوجه علائم کم کاری تیروئید، مانند خستگی و افزایش وزن شوید. یا ممکن است فکر کنید آنها فقط بخشی از پیر شدن هستند. اما از آنجایی که متابولیسم شما به کندی ادامه می‌دهد، ممکن است مشکلات آشکارتری ایجاد کنید.

علائم کم کاری تیروئید شامل موارد زیر است:

• خستگی
• حساسیت بیشتر به سرما
• یبوست
• پوست خشک
• افزایش وزن
• صورت پف کرده
• صدای خشن
• مو و پوست خشن
• ضعف عضلانی
• درد عضلانی، حساسیت و سفتی
• سیکل‌های قاعدگی سنگین‌تر از حد معمول یا نامنظم
• نازک شدن موها
• کاهش ضربان قلب که برادی کاردی نیز نامیده می‌شود
• افسردگی
• مشکلات حافظه

علائم کم کاری تیروئید در نوزادان چیست؟

همه افراد از جمله نوزادان ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شوند. اکثر نوزادانی که بدون غده تیروئید یا با غده‌ای که به درستی کار نمی‌کند، متولد می‌شوند، علائم فوری ندارند. اما اگر کم کاری تیروئید تشخیص داده و درمان نشود، علائم شروع به ظاهر شدن می‌کنند. آنها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• مشکلات تغذیه
• رشد ضعیف
• افزایش وزن ضعیف
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها که به آن یرقان نیز می‌گویند
• یبوست
• تون عضلانی ضعیف
• پوست خشک
• گریه خشن
• زبان بزرگ شده
• تورم یا برآمدگی نرم در نزدیکی ناف، وضعیتی به نام فتق ناف.

هنگامی که کم کاری تیروئید در نوزادان درمان نمی‌شود، حتی موارد خفیف می‌تواند منجر به مشکلات شدید رشد جسمی و ذهنی شود.

علائم کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان چیست؟

به طور کلی، کودکان و نوجوانان مبتلا به کم کاری تیروئید علائمی مشابه علائم بزرگسالان دارند. اما آنها ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• رشد ضعیف که منجر به کوتاهی قد می‌شود
• تاخیر در رشد دندان‌های دائمی
• بلوغ تاخیری
• رشد ذهنی ضعیف

علل کم کاری تیروئید چیست؟

تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل کوچک است که در پایین گردن، درست زیر سیب آدم قرار دارد. غده تیروئید دو هورمون اصلی می‌سازد: تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3). این هورمون‌ها روی هر سلول بدن تاثیر می‌گذارند. آنها از میزان استفاده بدن از چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها حمایت می‌کنند. آنها به کنترل دمای بدن کمک می‌کنند. روی ضربان قلب تاثیر دارند و به کنترل میزان پروتئین بدن کمک می‌کنند.

کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون نمی‌سازد. شرایط یا مشکلاتی که می‌توانند منجر به کم کاری تیروئید شود عبارت‌اند از:

• بیماری خودایمنی به نام بیماری هاشیموتو 
  شایع ترین علت کم کاری تیروئید یک بیماری خود ایمنی به نام بیماری هاشیموتو است. بیماری‌های خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتند که سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی بسازد که به بافت‌های سالم حمله می‌کنند. گاهی اوقات این فرآیند غده تیروئید را درگیر می‌کند و بر توانایی آن در ساخت هورمون تأثیر می‌گذارد.
• جراحی تیروئید
  جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید می‌تواند توانایی غده برای ساخت هورمون‌های تیروئید را کاهش دهد یا آن را به طور کامل متوقف کند.
• پرتو درمانی
  پرتوهای مورد استفاده برای درمان سرطان‌های سر و گردن می‌تواند غده تیروئید را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به کم کاری تیروئید شود.
• تیروئیدیت
  تیروئیدیت زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید ملتهب می‌شود. این اتفاق ممکن است به دلیل عفونت رخ دهد، یا می‌تواند ناشی از یک اختلال خود ایمنی یا بیماری دیگری باشد که بر تیروئید تأثیر می‌گذارد.
  تیروئیدیت می‌تواند تیروئید را تحریک کند تا تمام هورمون تیروئید ذخیره شده خود را به یکباره آزاد کند. این اتفاق باعث افزایش فعالیت تیروئید می‌شود، وضعیتی به نام پرکاری تیروئید. پس از آن، تیروئید کم کار می‌شود.
• استفاده از برخی داروها مثل لیتیوم
  تعدادی از داروها ممکن است منجر به کم کاری تیروئید شوند. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان برخی از اختلالات روانپزشکی استفاده می‌شود. اگر دارویی مصرف می‌کنید، از پزشک خود در مورد تأثیر آن بر غده تیروئید سؤال کنید.

علل کمتر محتمل کم کاری تیروئید عبارت‌اند از:

• مشکلات موجود در بدو تولد
  برخی از نوزادان با غده تیروئیدی متولد می‌شوند که به درستی کار نمی‌کند. برخی دیگر بدون غده تیروئید متولد می‌شوند. در بیشتر موارد، دلیل اینکه غده تیروئید به درستی رشد نکرده است، مشخص نیست. اما برخی از کودکان یک نوع ارثی از اختلال تیروئید دارند. اغلب، نوزادانی که با کم کاری تیروئید متولد می‌شوند، در ابتدا علائم قابل توجهی ندارند. این یکی از دلایلی است که معمولا غربالگری تیروئید نوزاد نیاز است.
• اختلال هیپوفیز
  یکی از علل نسبتا نادر کم کاری تیروئید، نارسایی غده هیپوفیز در تولید کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) است. این معمولا به دلیل تومور غیر سرطانی غده هیپوفیز است.
• بارداری
  برخی از افراد در طی یا بعد از بارداری دچار کم کاری تیروئید می‌شوند. اگر کم کاری تیروئید در دوران بارداری اتفاق بیفتد و درمان نشود، خطر از دست دادن بارداری، زایمان زودرس و پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد. پره اکلامپسی باعث افزایش قابل توجه فشار خون در سه ماه آخر بارداری می‌شود. کم کاری تیروئید همچنین می‌تواند به طور جدی روی جنین در حال رشد تأثیر بگذارد.
• عدم وجود ید کافی
  غده تیروئید برای ساختن هورمون‌های تیروئید به ماده معدنی ید نیاز دارد. ید عمدتاً در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد می‌کنند و نمک یددار و نمک دریا یافت می‌شود.
  ید بسیار کم می‌تواند منجر به کم کاری تیروئید شود. ید بیش از حد می‌تواند کم کاری تیروئید را در افرادی که قبلاً این بیماری را دارند، بدتر کند.

عوامل خطر ابتلا به کم کاری تیروئید چیست؟

اگرچه هر کسی ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شود، اما این بیماری در افراد زیر محتمل‌تر است:

• در خانم‌ها
• در افراد با سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
• در افراد مبتلا به یک بیماری خود ایمنی مانند دیابت نوع 1 یا بیماری سلیاک
• افرادی که درمان پرکاری تیروئید دریافت کرده‌اند
• سابقه تابش اشعه به گردن یا بالای سینه
• سابقه جراحی تیروئید

عوارض ابتلا به کم کاری تیروئید چیست؟

کم کاری تیروئیدی که درمان نشود می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی شود، از جمله:

1. گواتر
   کم کاری تیروئید ممکن است باعث بزرگتر شدن غده تیروئید شود. به این حالت گواتر می‌گویند. گواتر بزرگ ممکن است مشکلاتی در بلع یا تنفس ایجاد کند.
2. مشکلات قلبی
   کم کاری تیروئید می‌تواند منجر به افزایش خطر بیماری قلبی و نارسایی قلبی شود. این اتفاق عمدتا به این دلیل است که افراد مبتلا به تیروئید کم کار تمایل به ایجاد سطوح بالای کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)، کلسترول “بد”، دارند.
3. نوروپاتی محیطی
   کم کاری تیروئید که بدون درمان برای مدت طولانی ادامه دارد، می‌تواند به اعصاب محیطی آسیب برساند. این اعصاب هستند که اطلاعات را از مغز و نخاع به بقیه بدن منتقل می‌کنند. نوروپاتی محیطی ممکن است باعث درد، بی حسی و گزگز در بازوها و پاها شود.
4. ناباروری
   سطوح پایین هورمون تیروئید می‌تواند در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند که می‌تواند باروری را محدود کند. برخی از علل کم کاری تیروئید مانند اختلالات خودایمنی نیز می‌تواند به باروری آسیب برساند.
5. نقائص هنگام تولد
   نوزادان متولد شده از افراد مبتلا به بیماری تیروئید درمان نشده ممکن است در مقایسه با نوزادان متولد شده از مادرانی که بیماری تیروئیدی ندارند، در معرض خطر بیشتری برای نقایص مادرزادی باشند.
   نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید که در بدو تولد وجود دارند و درمان نمی‌شوند در معرض خطر مشکلات جدی رشد جسمی و ذهنی هستند. اما اگر این عارضه در چند ماه اول زندگی تشخیص داده شود، احتمال پیشرفت معمولی بسیار عالی است.
6. میکسدم کما
   این وضعیت نادر و تهدید کننده زندگی زمانی رخ می‌دهد که کم کاری تیروئید بدون درمان برای مدت طولانی ادامه یابد. کمای میکسدم ممکن است در اثر داروهای آرام بخش، عفونت یا استرس‌های دیگر روی بدن ایجاد شود. علائم آن شامل عدم تحمل شدید سرما و خواب آلودگی، به دنبال آن کمبود شدید انرژی و سپس بیهوشی است. کما میکسدم نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.

کم کاری تیروئید چطور تشخیص داده می‌شود؟

علائم کم کاری تیروئید می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و اغلب شبیه علائم برخی دیگر از مشکلات سلامتی هستند. به همین دلیل، تشخیص کم کاری تیروئید تنها به علائم بستگی ندارد و معمولاً بر اساس نتایج آزمایش خون است.

اولین آزمایش خون که معمولا برای تشخیص کم کاری تیروئید انجام می‌شود، چک سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) در خون است. اما نتیجه چه معنی‌ای دارد؟

• اگر TSH بالاتر از حد نرمال باشد، آزمایش مجدداً همراه با آزمایش خون برای هورمون تیروئید T4 انجام میشود. اگر نتایج نشان داد که TSH بالا و T4 پایین است، تشخیص کم کاری تیروئید است. در برخی موارد، هورمون تیروئید T3 نیز ممکن است اندازه گیری شود.
• اگر آزمایش دوم نشان دهنده TSH بالا باشد اما T4 و T3 در محدوده استاندارد قرار داشته باشند، تشخیص بیماری به نام کم کاری تیروئید تحت بالینی است. این بیماری معمولاً علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند.

تست TSH همچنین نقش مهمی در مدیریت کم کاری تیروئید در طول زمان درمان ایفا می‌کند. سطح آن به پزشک کمک می‌کند تا دوز مناسب دارو را برای شما را پیدا کند و آن را حفظ کند.

نتایج این آزمایشات خون می‌تواند تحت تأثیر برخی داروها یا مکمل ها قرار گیرد مثل بیوتین. بنابراین قبل از انجام آزمایش خون، هر دارو یا مکملی را که مصرف می‌کنید به پزشک اطلاع دهید.

درمان کم کاری تیروئید چیست؟

درمان کم کاری تیروئید معمولاً مصرف روزانه داروی هورمون تیروئید لووتیروکسین است. این دارو به صورت خوراکی مصرف می‌شود و سطح هورمون‌ها را به محدوده سالم برمی‌گرداند و علائم کم کاری تیروئید را از بین می‌برد.

احتمالاً یک یا دو هفته پس از شروع درمان، احساس بهتری خواهید داشت. متاسفانه پزشکی مدن بیان می‌کند که درمان با لووتیروکسین احتمالا مادام العمر خواهد بود و از آنجا که دوز مورد نیاز شما ممکن است تغییر کند، پزشک شما ممکن است سطح TSH شما را هر سال بررسی کند.

اما چیزی که در مورد درمان کم کاری تیروئید نمی‌دانید!

حتما می‌دانید که ید برای سلامت تیروئید بسیار مهم است، اما یک ماده مغذی دیگر و بسیار مهم در کم کاری تیروئید و پرکاری تیروئید دخیل است، سلنیوم است. بیشتر سلنیوم بدن در تیروئید متمرکز است.

کمبود سلنیوم در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید بسیار شایع است. اما سلنیوم می‌تواند به میزان قابل توجهی آنتی بادی‌های درگیر در بیماری‌های خودایمنی را کاهش دهد.

سلنیوم همچنین از تیروئید به طور کلی حمایت می‌کند و به شما کمک می‌کند تا فرم غیر فعال هورمون تیروئید T4 را به شکل فعال تبدیل کنید.

سلنیوم همچنین به کاهش سایر علائم مرتبط با مشکلات تیروئید کمک می‌کند، از جمله:

• میکسدم
• التهاب
• چشم‌های برآمده
• گره‌های تیروئیدی
• بزرگ شدن تیروئید
• پراکسید هیدروژن اضافی

سلنیوم حتی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به یک بیماری خودایمنی کمک کند و فواید سلامتی بسیاری دارد.

غذاهای غنی از سلنیوم عبارت‌اند از:

• گوشت
• ماهی
• آجیل برزیلی
• تخم مرغ
• لبنیات
• سیر
• پیاز
• کلم
• کلم بروکلی
• گوشت اندام

شما می‌توانید غذاهای سرشار از سلنیوم یا مکمل سلنیوم (200 میکروگرم) همراه با سایر مواد معدنی کمیاب یا تریس مینرال‌ها مصرف کنید.