عدم تحمل لاکتوز چیست و راه درمان آن چگونه است؟
عناوین
Toggleقند موجود در شیر لاکتوز نام دارد و افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز قادر به هضم کامل این نوع قند نیستند. در نتیجه بعد از خوردن یا نوشیدن لبنیات دچار علائمی مانند اسهال، گاز و نفخ میشوند. این بیماری که سوء جذب لاکتوز نیز نامیده میشود، معمولاً بی ضرر است، اما علائم آن میتواند ناراحت کننده باشد.
مسئول عدم تحمل لاکتوز در بدن معمولا مقدار بسیار پایین از آنزیمی به نام لاکتاز است که در روده کوچک ساخته میشود و برای هضم لاکتوز مورد نیاز است. شما ممکن است حتی با داشتن سطوح پایین لاکتاز بتوانید محصولات شیر را هضم کنید. اما اگر سطح آن بیش از حد پایین باشد، دچار عدم تحمل لاکتوز میشوید که بعد از خوردن یا نوشیدن لبنیات منجر به بروز علائم میشود.
اکثر افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز میتوانند این بیماری را بدون نیاز به ترک تمام غذاهای لبنی کنترل کنند.
علائم بیماری عدم تحمل لاکتوز چیست؟
علائم و نشانههای عدم تحمل لاکتوز معمولا از 30 دقیقه تا دو ساعت پس از خوردن یا نوشیدن غذاهای حاوی لاکتوز شروع میشود. علائم و نشانههای رایج عبارتاند از:
- اسهال
- حالت تهوع و گاهی اوقات استفراغ
- گرفتگی معده
- نفخ
- گاز
- التهاب
- درد شکم
- صدای غریدن شکم
برخی از افراد مبتلا به آلرژی به شیر یا لبنیات ممکن است علائمی مشابه عدم تحمل لاکتوز را تجربه کنند. با این حال، این دو مشکل از هم متفاوت هستند. آلرژی به شیر یک واکنش ایمنی به پروتئین موجود در لبنیات به نام کازئین است.
کسانی که به لبنیات حساسیت دارند ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- استفراغ
- کهیر
- التهاب جدی
- خس خس سینه
توجه داشته باشید که اگر محصولات بدون لاکتوز مصرف میکنید اما همچنان به لبنیات واکنش نشان میدهید، ممکن است به جای عدم تحمل لاکتوز، آلرژی به لبنیات داشته باشید. به همین دلیل بهتر است در مورد آزمایش هر دوی این موقعیتها با پزشک خود صحبت کنید.
مطلب مرتبط: نکته مهم در مورد لبنیات برای جلوگیری از مشکلات گوارشی
علت چیست؟
عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ میدهد که روده کوچک به اندازه کافی آنزیم لاکتاز برای هضم قند شیر (لاکتوز) تولید نمیکند.
به طور معمول، لاکتاز قند شیر را به دو قند سادهتر گلوکز و گالاکتوز تبدیل میکند که از طریق پوشش روده به جریان خون جذب میشوند.
اگر کمبود لاکتاز داشته باشید، لاکتوز موجود در غذا به جای پردازش و جذب به روده بزرگ منتقل میشود. در روده بزرگ، باکتریهای نرمال با لاکتوز هضم نشده برهم کنش میکنند و علائم و نشانههای عدم تحمل لاکتوز را ایجاد میکنند.
سه نوع عدم تحمل لاکتوز وجود دارد و عوامل مختلفی باعث کمبود لاکتاز در هر نوع میشود. این سه نوع عبارتاند از:
۱. عدم تحمل لاکتوز اولیه
شایعترین این بیماری عدم تحمل لاکتوز اولیه است. افرادی که به عدم تحمل لاکتوز اولیه مبتلا میشوند، زندگی را با تولید لاکتاز کافی شروع میکنند. نوزادانی که تمام مواد مغذی خود را از شیر دریافت میکنند، به لاکتاز نیاز دارند.
از آنجایی که کودکان شیر را با غذاهای دیگر جایگزین میکنند، مقدار لاکتازی که آنها تولید میکنند به طور معمول کاهش مییابد، اما معمولاً به اندازه کافی برای هضم مقدار لبنیات در یک رژیم غذایی بزرگسالان معمولی باقی میماند. در عدم تحمل لاکتوز اولیه، تولید لاکتاز در بزرگسالی به شدت کاهش مییابد و هضم محصولات شیر را دشوار میکند.
۲. عدم تحمل لاکتوز ثانویه
این شکل از عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ میدهد که روده کوچک تولید لاکتاز را پس از یک بیماری، آسیب یا جراحی که روده کوچک را درگیر میکند، کاهش میدهد. بیماریهای مرتبط با عدم تحمل لاکتوز ثانویه عبارتاند از:
- عفونت روده
- بیماری سلیاک
- رشد بیش از حد باکتریها
- بیماری کرون
درمان اختلال زمینهای ممکن است سطح لاکتاز را بازگرداند و علائم و نشانهها را بهبود بخشد، اگرچه ممکن است زمان ببرد.
۳. عدم تحمل لاکتوز مادرزادی یا رشدی
به ندرت ممکن است نوزادانی با عدم تحمل لاکتوز ناشی از کمبود لاکتاز متولد شوند. این اختلال از نسلی به نسل دیگر در یک الگوی توارثی به نام اتوزومال مغلوب منتقل میشود، به این معنی که هم مادر و هم پدر باید یک نوع ژن مشابه را منتقل کنند تا کودک مبتلا شود.
نوزادان نارس نیز به دلیل سطح ناکافی لاکتاز ممکن است دچار عدم تحمل لاکتوز شوند.
بنابراین به طور خلاصه علل عدم تحمل لاکتوز عبارتاند از:
- آسیب به پوشش روده
- از دست دادن آنزیم برای تجزیه لاکتوز
- از دست دادن سیستم ایمنی
- کیفیت محصولات لبنی
عوامل خطر ابتلا به عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عواملی که میتوانند شما یا فرزندتان را مستعد عدم تحمل لاکتوز کنند عبارتاند از:
- افزایش سن
عدم تحمل لاکتوز معمولا در بزرگسالی ظاهر میشود. این وضعیت در نوزادان و کودکان خردسال ناشایع است. - قومیت
عدم تحمل لاکتوز در افراد آفریقایی، آسیایی، اسپانیایی تبار و سرخپوستان آمریکایی بیشتر شایع است. - تولد زودرس
نوزادانی که نارس به دنیا میآیند ممکن است سطح لاکتاز را کاهش دهند زیرا روده کوچک تا اواخر سه ماهه سوم، سلولهای تولیدکننده لاکتاز را ایجاد نمیکند. - بیماریهایی که روده کوچک را تحت تاثیر قرار میدهند.
مشکلات روده کوچک که میتواند باعث عدم تحمل لاکتوز شود، شامل رشد بیش از حد باکتریها، بیماری سلیاک و بیماری کرون است. - درمانهای خاص سرطان
اگر برای سرطان معده خود رادیوتراپی کرده باشید یا عوارض رودهای ناشی از شیمی درمانی داشته باشید، خطر ابتلا به عدم تحمل لاکتوز در شما افزایش مییابد.
عدم تحمل لاکتوز چطور تشخیص داده میشود؟
پزشک ممکن است بر اساس علائم و پاسخ شما به کاهش میزان لبنیات در رژیم غذاییتان، به عدم تحمل لاکتوز مشکوک شود. پزشک میتواند تشخیص خود را با انجام یک یا چند آزمایش زیر تایید کند:
- تست تنفس هیدروژن
پس از نوشیدن مایعی حاوی سطوح بالای لاکتوز، پزشک مقدار هیدروژن موجود در تنفس شما را در فواصل منظم اندازه گیری میکند. تنفس بیش از حد هیدروژن نشان میدهد که شما لاکتوز را به طور کامل هضم و جذب نمیکنید. - تست تحمل لاکتوز
دو ساعت پس از نوشیدن مایعی حاوی سطوح بالای لاکتوز، برای اندازهگیری میزان گلوکز در جریان خون، آزمایش خون انجام میشود. اگر سطح گلوکز شما بالا نرود، به این معنی است که بدن شما نوشیدنی پر از لاکتوز را به درستی هضم و جذب نمیکند.
برای اطلاع بیشتر از نحوه این آزمایشات میتوانید به سایت دکتر ناظمی مراجعه کرده و یا روی این لینک کلیک کنید.
آیا درمانی برای عدم تحمل لاکتوز وجود دارد؟
در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز ناشی از یک بیماری زمینهای، درمان بیماری زمینهای ممکن است توانایی بدن برای هضم لاکتوز را بازیابی کند، اگرچه این فرآیند میتواند ماهها طول بکشد.
اما افراد با دیگر دلایل عدم تحمل لاکتوز، میتوانند با پیروی از یک رژیم غذایی کم لاکتوز از مشکلات ناشی از عدم تحمل لاکتوز جلوگیری کنید.
برای کاهش میزان لاکتوز در رژیم غذایی میتوانید از نکات زیر پیروی کنید:
- مصرف شیر و سایر محصولات لبنی را محدود کنید.
- وعدههای کوچک لبنیات را در وعدههای غذایی اصلی خود بگنجانید و جداگانه مصرف نکنید.
- بستنی و شیر کم لاکتوز بخورید و بنوشید.
- یک آنزیم لاکتاز مایع یا پودری را به شیر اضافه کنید تا لاکتوز تجزیه شود.
- مصرف پروبیوتیکها به ویژه پروبیوتیکی که حاوی بیفیدوباکتریوم لانگوم باشد.
این باکتریها دارای آنزیم لاکتاز هستند و میتوانند لاکتوز شیر را در روده تجزیه کنند. - استفاده از پنیر کهنه مانند چدار و پنیر سوئیسی
- پرهیز از مصرف پنیر فرآوری شده، شیر، ماست و پنیر دلمه که همگی سرشار از لاکتوز هستند.
توجه داشته باشید که میزان شکری که روی برچسب محصولات قرار دارد، در واقع میزان لاکتوز موجود در آنهاست.
چطور با وجود حساسیت به لبنیات یا عدم تحمل لاکتوز میتوان از پروبیوتیکها استفاده کرد؟
این سوال یکی از سوالاتیست که زیاد از من پرسیده میشود. برای رسیدن به پاسخ این قسمت را مطالعه کنید.
بسیاری از مردم پروبیوتیکهای خود را از محصولات لبنی تخمیر شده مانند ماست یا کفیر دریافت میکنند، در صورتیکه دریافت پروبیوتیکهای غیر لبنیاتی نیز آسان است.
شما میتوانید باکتریهای دوستانه مورد نیاز خود را از سبزیجات تخمیر شده دریافت کنید. کلم ترش و کیمچی دو نمونه از این موارد هستند.
دیدگاهتان را بنویسید