همه چیز درباره هورمون تستوسترون، علل کمبود و راه‌های افزایش آن

تستوسترون هورمونی است که مسئول ایجاد خصوصیات جنسی مردانه است. هورمون‌ها پیام رسان‌های شیمیایی هستند که باعث ایجاد تغییرات لازم در بدن می‌شوند. زنان نیز معمولاً در مقادیر کمتر تستوسترون تولید می‌کنند.

این هورمون نوعی آندروژن است که عمدتاً توسط بیضه‌ها در سلول‌هایی به نام سلول‌های لیدیگ تولید می‌شود.

غدد فوق کلیوی (آدرنال‌ها) همچنین هورمون دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) را تولید می‌کنند که بدن آن را به تستوسترون و استروژن تبدیل می‌کند.

تصور می‌شود که تستوسترون در مردان تعدادی از عملکردها را در کنار تولید اسپرم تنظیم می‌کند. این عملکردها عبارت‌اند از:

• میل جنسی
• توده استخوانی
• توزیع چربی
• اندازه و قدرت عضلات
• تولید گلبول قرمز

بدون مقادیر کافی تستوسترون، مردان نابارور می‌شوند. این به این دلیل است که تستوسترون به رشد اسپرم بالغ کمک می‌کند.

با وجود اینکه تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است، به میل جنسی، تراکم استخوان و قدرت عضلانی زنان نیز کمک می‌کند. با این حال، تستوسترون بیش از حد نیز می‌تواند باعث شود که زنان دچار طاسی با الگوی مردانه و ناباروری شوند.

مغز و غده هیپوفیز سطح تستوسترون را کنترل می‌کنند. پس از تولید در بیضه‌ها، این هورمون از طریق خون حرکت می‌کند تا عملکردهای مختلف مهم خود را انجام دهد.

آیا تستوسترون یک استروئید است؟

تستوسترون طبیعی یک استروئید است، یک استروئید آنابولیک-آندروژن. «آنابولیک» به عضله سازی اشاره دارد و «آندروژنیک» به افزایش خصوصیات جنسی مردانه اشاره دارد.

با این حال، وقتی می‌شنوید که مردم از اصطلاح “استروئیدهای آنابولیک” استفاده می‌کنند، آنها به طور کلی به انواع مصنوعی (ساخته شده در آزمایشگاه) تستوسترون اشاره می‌کنند که به بدن شما تزریق می‌شود.

برخی از ورزشکاران و بدنسازان با مصرف دوزهای بسیار بالایی از تستوسترون مصنوعی (استروئیدهای آنابولیک) در تلاش برای افزایش عملکرد یا تغییر ظاهر فیزیکی خود، سوء استفاده می‌کنند. استفاده نادرست از این داروها می‌تواند چندین علامت ناخوشایند ایجاد کند و منجر به مشکلات سلامتی خطرناک طولانی مدت از جمله لخته شدن خون، سکته مغزی و به طور بالقوه افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات شود.

در ادامه بیشتر در این مورد صحبت می‌کنم.

تستوسترون چه عملکردی در بدن دارد؟

تستوسترون در مراحل مختلف زندگی نقش‌های متفاوتی دارد، از جمله:

1. رشد جنین: در حدود هفته هفتم در رحم، ژن مربوط به جنس مذکر در کروموزوم Y شروع به رشد بیضه‌ها در نوزادان پسر می‌کند. بیضه‌ها تستوسترون تولید می‌کنند. تستوسترون باعث رشد اندام‌های تولید مثل داخلی و خارجی مرد در طول رشد جنین می‌شود.
2. بلوغ برای کودکان پسر: تستوسترون مسئول بسیاری از تغییراتی است که در کودکانی که در هنگام تولد پسر در دوران بلوغ به آنها اختصاص داده می شود، از جمله افزایش قد، رشد موهای بدن و ناحیه تناسلی، بزرگ شدن آلت تناسلی، بیضه ها و غده پروستات، افزایش میل جنسی (میل جنسی).
3. بزرگسالی: در بزرگسالی باعث تولید اسپرم می‌شود، به بدن شما سیگنال می‌دهد که گلبول‌های قرمز جدید بسازد، تضمین می‌کند که استخوان‌ها و عضلات قوی بمانند، میل جنسی و احساس خوشبختی را تقویت می‌کند، میل جنسی را افزایش می‌دهد.

تستوسترون در خانم‌ها میل جنسی را افزایش می‌دهد. با این حال، اکثر تستوسترون تولید شده در تخمدان‌ها به هورمون جنسی اولیه زنانه، یعنی استرادیول تبدیل می‌شود.

سطح تستوسترون چگونه کنترل می‌شود؟

بدن سطح تستوسترون خون را کنترل می‌کند. سطح آن معمولاً در صبح بالاتر است و در طول روز کاهش می‌یابد.

هیپوتالاموس و غده هیپوفیز میزان تولید و ترشح تستوسترون از غدد جنسی (بیضه ها یا تخمدان‌ها) را کنترل می‌کنند.

هیپوتالاموس شما هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را ترشح می‌کند که غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا هورمون لوتئینیزه کننده (LH) ترشح کند. LH سپس به غدد جنسی می‌رود و تولید و ترشح تستوسترون را تحریک می‌کند. (LH اغلب باعث تحریک تولید استروژن و پروژسترون در تخمدان‌ها می‌شود.)

همانطور که تستوسترون در خون افزایش می‌یابد، تولید هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را سرکوب می‌کند، که به حفظ سطح طبیعی تستوسترون کمک می‌کند.

اگر هر یک از این اندام‌ها، یعنی هیپوتالاموس، غده هیپوفیز یا غدد جنسی، به طور طبیعی کار نکنند، می‌توانند باعث ایجاد سطح غیر طبیعی تستوسترون شود.

چه آزمایش هایی سطح تستوسترون را اندازه گیری می‌کنند؟

اگر پزشک شما مشکوک باشد که سطح تستوسترون شما نامنظم است، ممکن است یک یا چند آزمایش درخواست کند، از جمله:

• آزمایش کل تستوسترون خون (این آزمایش معمولاً در صبح انجام می‌شود زیرا سطح تستوسترون در آن زمان بالاتر است).
• آزمایش خون هورمون محرک فولیکول (FSH).
• آزمایش خون هورمون لوتئینه کننده (LH).

عدم تعادل هورمون تستوسترون

سطوح بالا یا پایین تستوسترون می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد قسمت‌هایی از بدن شود که معمولاً توسط این هورمون تنظیم می‌شوند.

چه چیزی باعث افزایش سطح تستوسترون می‌شود؟

شرایط متعددی می‌تواند باعث شود بدن بیش از حد تستوسترون تولید کند، از جمله:

• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): این مشکل یک عدم تعادل هورمونی است که بر خانم‌ها تاثیر می‌گذارد. زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها آندروژن اضافی (تستوسترون) ایجاد می‌کنند. این عدم تعادل در هورمون‌های تناسلی باعث علائم فیزیکی مانند موهای زائد بدن و افزایش وزن می‌شود.
• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH): در CAH، جهش‌های ژنتیکی (تغییرات) باعث کمبود آنزیم‌ها در غده فوق کلیوی می‌شود. این آنزیم‌ها به طور معمول به بدن کمک می‌کنند تا کورتیزول تولید کند، هورمونی که بدن برای پاسخ به استرس به آن نیاز دارد. هنگامی که آنزیم‌ها به طور طبیعی کار نمی‌کنند، غدد فوق کلیوی به جای کورتیزول، تستوسترون و هورمون‌های دیگر تولید می‌کنند.
• تومورهای تخمدان یا بیضه: تومورهای تخمدان و بیضه تولید کننده آندروژن می‌توانند تستوسترون اضافی را آزاد کنند.
• تومورهای آدرنال: تومورهای آدرنال تولید کننده هورمون جنسی، تومورهای نادری هستند که مقدار زیادی آندروژن (تستوسترون)، استروژن یا هر دو را تولید می‌کنند.

تستوسترون اضافی بسته به جنس و سن شما بر بدن شما تأثیر متفاوتی می‌گذارد:

• سطوح بالای تستوسترون در مردان نادر است و تشخیص آن دشوار است. این سطح تستوسترون می‌تواند منجر به بلوغ زودرس شود، یعنی زمانی که بلوغ قبل از سن نه سالگی شروع می‌شود.
• سطوح بالای تستوسترون در زنان می‌تواند منجر به بزرگ شدن کلیتوریس آنها شود که می‌تواند تقریباً شبیه آلت تناسلی مردانه باشد. همچنین می‌تواند منجر به بلوغ زودرس شود، یعنی زمانی که بلوغ قبل از هشت سالگی شروع می‌شود. این سطح در زنان می‌تواند نشانه‌ای از سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) باشد که وضعیتی بسیار شایع است. علائم آن عبارت‌اند از آکنه و پوست چرب، موهای زائد بدن، کاهش سایز سینه و صورت (هیرسوتیسم)، قاعدگی نامنظم، طاسی در جلوی خط مو و صدای عمیق‌تر. مطالعات اخیر همچنین سطوح بالای تستوسترون در زنان را با خطر فیبروم رحم مرتبط دانسته‌اند.

وقتی سطح تستوسترون خیلی پایین باشد چه اتفاقی می‌افتد؟

سطح تستوسترون پایین‌تر از حد نرمال معمولاً فقط در افرادی که در بدو تولد جنس مذکر هستند باعث ایجاد علائم می‌شود. این وضعیت هیپوگنادیسم مردانه نامیده می‌شود. دو نوع اصلی هیپوگنادیسم مردانه وجود دارد: کلاسیک (مادرزادی یا اکتسابی) و دیررس.

هیپوگنادیسم کلاسیک مردانه زمانی است که سطوح پایین تستوسترون به دلیل یک بیماری زمینه ای یا آسیب به بیضه‌ها، غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس باشد. به عنوان مثال، یک فرد می‌تواند با یک بیماری (مادرزادی) که منجر به کاهش تستوسترون می‌شود، مانند سندرم کلاین فلتر یا سندرم کالمن، یا بعداً (اکتسابی) به آن مبتلا شود، مانند چیزی که عملکرد طبیعی بیضه‌ها، هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز را تغییر می‌دهد.

هیپوگنادیسم مردانه با شروع دیررس زمانی اتفاق می‌افتد که کاهش سطح تستوسترون با پیری عمومی و/یا شرایط مرتبط با سن، به ویژه چاقی و دیابت نوع 2 مرتبط باشد. هیپوگنادیسم دیررس حدود 2 درصد از مردان بالای 40 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علل تستوسترون پایین در مردان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آسیب بیضه، مانند اخته شدن
• عفونت بیضه‌ها
• مصرف برخی داروها، مانند مسکن‌های مخدر
• اختلالاتی که بر هورمون‌ها تأثیر می‌گذارند، مانند تومورهای هیپوفیز یا سطوح بالای پرولاکتین
• ابتلا به بیماری‌های مزمن، از جمله دیابت نوع 2، بیماری‌های کلیوی و کبدی، چاقی و ایدز (HIV/AIDS)
• ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم کلاین فلتر، سندرم پرادر ویلی، هموکروماتوز، سندرم کالمن و دیستروفی میوتونیک

علائم تستوسترون پایین بر اساس سن متفاوت است:

تستوسترون پایین در رشد جنین

کمبود تستوسترون در طول رشد جنین اجازه نمی‌دهد ویژگی‌های مردانه به طور طبیعی رشد کند. این سندرم عدم حساسیت به آندروژن (AIS) نامیده می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که فردی از نظر ژنتیکی مرد باشد اما نسبت به آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه) حساس نباشد.
AIS یک اختلال در تمایز جنسی است. این بیماری روی جنین‌های پسر هنگام رشد در رحم و همچنین رشد جنسی نوجوانان در دوران بلوغ تأثیر می‌گذارد. AIS از رشد اندام تناسلی مردانه آنطور که باید جلوگیری می‌کند و تقریباً همیشه منجر به ناباروری در بزرگسالی می‌شود.

تستوسترون پایین در دوران بلوغ

برای کودکانی که در بدو تولد به آنها اختصاص داده شده است، کمبود تستوسترون در دوران بلوغ می تواند منجر به موارد زیر شود:

• رشد قد آهسته است، اما بازوها و پاهای آنها ممکن است به رشد نامتناسب با بقیه بدن ادامه دهند.
• کاهش رشد موهای ناحیه تناسلی
• کاهش رشد آلت تناسلی و بیضه آنها
• عمق کمتر صدا
• قدرت و استقامت کمتر از حد معمول

تستوسترون پایین در بزرگسالان

سطح تستوسترون در بزرگسالان پسر در بدو تولد به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد. با این حال، سطوح تستوسترون پایین‌تر در بزرگسالان می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• اختلال در نعوظ
• میل جنسی کم
• مشکل در تمرکز و حافظه
• تعداد کم اسپرم
• بافت سینه بزرگ یا متورم شده

با گذشت زمان، این علائم به علایم زیر پیشرفت می‌کنند:

• ریزش موهای بدن
• از دست دادن حجم عضلانی
• از دست دادن قدرت
• افزایش چربی بدن
• تستوسترون پایین مزمن یا مداوم ممکن است منجر به پوکی استخوان، نوسانات خلقی، کاهش انرژی و کوچک شدن بیضه شود.

ارتباط سطح تستوسترون و بالا رفتن سن

سطح تستوسترون معمولاً در دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی به اوج خود می‌رسد. با بالا رفتن سن، سطح تستوسترون به تدریج و معمولاً حدود 1٪ در سال پس از 30 یا 40 سالگی، کاهش می‌یابد. برای مردان مسن، مهم است که تعیین کنند سطح تستوسترون پایین به دلیل پیری طبیعی است یا اینکه به دلیل یک بیماری است (هیپوگنادیسم).

هیپوگنادیسم توانایی تولید مقادیر طبیعی تستوسترون را به دلیل مشکل در بیضه‌ها یا غده هیپوفیز که بیضه‌ها را کنترل می‌کند، مختل می‌کند. درمان جایگزینی تستوسترون به شکل تزریق، پلت، چسب یا ژل می تواند علائم و نشانه‌های کاهش تستوسترون را در این مردان بهبود بخشد.

تستوسترون پایین با افزایش مرگ و میر در مردان مسن‌تر مرتبط است. هیپوگنادیسم دیررس به یک وضعیت پزشکی شناخته شده تبدیل شده است، اگرچه بسیاری از علائم با پیری طبیعی همراه است.

موارد زیر علائم هیپوگنادیسم دیررس است:

• کاهش کیفیت نعوظ، به ویژه در شب
• کاهش میل جنسی
• تغییرات خلق و خوی
• کاهش عملکرد شناختی
• خستگی، افسردگی و عصبانیت
• کاهش توده عضلانی و قدرت
• کاهش موهای بدن
• تغییرات پوستی
• کاهش توده استخوانی و تراکم معدنی استخوان
• افزایش توده چربی شکم
• علاوه بر اختلال عملکرد جنسی، هیپوگنادیسم دیررس نیز با بیماری متابولیک و بیماری قلبی عروقی مرتبط است.

میزان کاهش سطح تستوسترون در مردان متفاوت است، اما متاسفانه اخیرا تعداد فزاینده‌ای از مردان اثرات کاهش سطح تستوسترون را تجربه می‌کنند. امید به زندگی افزایش یافته است و بسیاری از مردان اکنون بیش از 60 سال زندگی می‌کنند. در نتیجه، تعداد بیشتری از مردان اثرات کاهش تستوسترون مرتبط با افزایش سن را مشاهده می‌کنند!

درمان سطوح پایین تستوسترون (هیپوگنادیسم)

انجام درمان هیپوگنادیسم در نتیجه یک بیماری با درمان هیپوگنادیسم دیررس در مردان مسن متفاوت است.

مکمل‌های تستوسترون

یکی از درمان‌های پیشنهادی برای کاهش تستوسترون به شکل مکمل‌های تستوسترون است.

یکی از انواع مکمل‌های تستوسترون، متیل تستوسترون، تاییدیه سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) را دریافت کرده است. با این حال، دستورالعمل‌ها به پزشکان توصیه می‌کنند که این مکمل را به دلیل سرعت متابولیسم تستوسترون توسط کبد، تجویز نکنند!!!

این مکمل می‌تواند منجر به سمیت کبدی شود. در حالیکه پزشکان به طور قانونی می‌توانند مکمل را تجویز کنند، معمولا سعی می‌کنند از این امر اجتناب کنند.

تا زمانی که شواهد قوی‌تری برای حمایت از فواید و ایمنی مکمل‌های تستوسترون در دسترس نباشد، فقط افراد مسن‌تر با علائم بالینی شدید تستوسترون پایین باید کاندید این مکمل‌ها باشند.

FDA توصیه کرده است که مکمل‌های تستوسترون برای درمان هیپوگنادیسم دیررس مناسب نیستند و پزشک باید آنها را فقط برای یک علت قابل شناسایی تجویز کند.

درمان جایگزینی تستوسترون (TRT)

درمان جایگزینی تستوسترون (TRT) می‌تواند به بازیابی برخی از عملکردهای آسیب دیده ناشی از تستوسترون پایین کمک کند.

مطالعات نشان داده است که TRT عمدتاً بر استحکام استخوان و سطح هموگلوبین خون تأثیر می‌گذارد، اما بر وضوح ذهنی تأثیر نمی‌گذارد.

این درمان را می‌توان با موارد زیر انجام داد:

• ژل‌ها و پچ‌های پوستی
• تزریقات
• قرص‌هایی که از طریق لثه جذب می‌شوند

با این حال، این درمان نیز می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند، از جمله:

• افزایش تعداد گلبول های قرمز خون ،که به افزایش خطر تشکیل لخته خون کمک می‌کند. یک لخته می‌تواند از بین برود، از طریق جریان خون شما عبور کند و در ریه‌ها مستقر شود و جریان خون را مسدود کند (آمبولی ریه)!!!
• بزرگ شدن سینه‌ها
• تحریک رشد غیرسرطانی پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات) و رشد سرطان پروستات موجود
• ایجاد آکنه یا سایر واکنش‌های پوستی
• در موارد نادر، مشکلات تنفسی در هنگام خواب و بدتر شدن آپنه خواب
• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، اگرچه این موضوع مورد بحث است و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
• محدود کردن تولید اسپرم یا کوچک شدن بیضه‌ها!!!

تصمیم گیری برای ادامه دوره TRT شامل تصمیم گیری بین سود از درمان در مورد علائم یک فرد خاص و خطرات درمان است.

برای مثال، یک مطالعه اخیر نشان می‌دهد که TRT برای مردانی که سطح تستوسترون آنها با TRT نرمال شده است، مزایای بیشتری برای کاهش مرگ و میر کلی و سکته مغزی دارد.

با این حال، انجمن غدد درون ریز توصیه می‌کند که پزشکان نباید TRT را برای مردان کمتر از 65 سال تجویز کنند، حتی اگر سطح تستوسترون پایینی داشته باشند. خطرات و مزایای پیشنهادی TRT برای مردان جوان‌تر از این، و همچنین فواید آن مشخص نیست.

تحقیقات فعلی متناقض است. مطالعات اضافی در مورد جایگزینی تستوسترون برای پزشکان ضروری است تا خطرات و مزایای بالقوه آن را به طور کامل درک کنند و افرادی را که ممکن است بیشترین فایده را داشته باشند شناسایی کنند.

مکمل‌های پروهورمون و بیماری‌های قلبی

پروهورمون‌ها انواعی از استروئیدها هستند. آنها اغلب برای حمایت از کاهش وزن و عضله سازی استفاده می‌شوند.

تعدادی از مکمل‌های پروهورمون برای درمان سطوح پایین تستوسترون در مردان به بازار عرضه می‌شوند. چنین مکمل‌هایی می‌توانند شامل دهیدرواپی آندروسترون (DHEA) و محصول گیاهی تریبولوس تتریس (Tribulus terrestris) باشد. با این حال، لایحه‌ای در سال 2014 تصویب شد که استروئیدهای آنابولیک را ممنوع می‌کرد.

تحقیقات کمی وجود دارد که نشان دهد این مکمل‌های پروهورمون بر سطح تستوسترون تأثیر می‌گذارند. تحقیقات انجام شده در سال 2016 هیچ مدرکی مبنی بر اینکه Tribulus terrestris، به عنوان مثال، می‌تواند سطح تستوسترون را افزایش دهد، پیدا نکرد. چنین داروهایی ممکن است خطراتی برای سلامتی ایجاد کنند.

پروهورمون‌ها می‌توانند تستوسترون را افزایش دهند اما در عین حال استروژن، هورمون زنانه را نیز افزایش می‌دهند. آنها همچنین می‌توانند باعث عدم تعادل در کلسترول خون شوند و سطح کلسترول “خوب” را کاهش دهند.

عوارض جانبی بالقوه پروهورمون‌ها به علاوه مزایای بالینی اثبات نشده آنها، آنها را به گزینه‌ای ضعیف و احتمالاً خطرناک برای افزایش تستوسترون تبدیل می‌کند.

راه‌های طبیعی افزایش سطح تستوسترون

در این قسمت می‌خواهم نتیجه تحقیقات خودم را در مورد راه‌های طبیعی و بی ضرر افزایش تستوسترون با شما به اشتراک بگذارم.