داروی اورسودوکسی کولیک اسید یا اورسودیول (UDCA) چیست؟

عناوین

اورسودوکسی کولیک اسید یا اورسودیول (Ursodeoxycholic acid or Ursodiol) و به اختصار UDCA یک اسید صفراوی است. این دارو جذب کلسترول را کاهش می‌دهد و برای حل کردن سنگ‌های صفراوی کلسترولی در بیماران به عنوان جایگزینی برای روش‌های جراحی برداشتن سنگ‌های صفراوی استفاده می‌شود.

اورسودیول محصول متابولیسم باکتری‌ها در روده است و یک اسید صفراوی ثانویه در نظر گرفته می‌شود. نوع دیگر اسید صفراوی به نام اسیدهای صفراوی اولیه، از طریق کبد تولید می‌شوند و متعاقباً از طریق مجاری صفراوی به کیسه صفرا رسیده و در آنجا ذخیره می‌شوند.

هنگامی که اسیدهای صفراوی اولیه به روده بزرگ ترشح می‌شوند، می‌توانند توسط باکتری‌های موجود در روده به اسیدهای صفراوی ثانویه تجزیه شوند. هر دو نوع اسیدهای صفراوی اولیه و ثانویه به متابولیسم چربی رژیم غذایی کمک می‌کنند.

اسید اورسودوکسی کولیک با کاهش سرعت جذب کلسترول توسط روده، سطح کلسترول را تنظیم می‌کند و همچنین در تجزیه میسل‌های حاوی کلسترول عمل می‌کند. به دلیل این خاصیت، اسید اورسودوکسی کولیک برای درمان سنگ‌های صفراوی غیر نیازمند جراحی استفاده می‌شود.

نام‌های تجاری و دیگر اورسودیول یا اسید اورسودوکسی کولیک

اورسوفار، اورسوبیل، اورسوکپ، بایلدکس، اوردلیک، اورسودکس، اورسوفورت، اورسوکولاسید، اورزوبیلان، اورزوفلور، کولیکری، اورسوکیم، اورسیل، اورسوپارس، یوسیدرول، بایلودیول، اوردلیک، اورسوفلور، اورسوکیم، کولیکاوا، اورسوفالک، اورسوگارد

نحوه عملکرد اسید اورسودوکسی کولیک

اسید اورسودوکسی کولیک با تسهیل جریان صفرا از طریق کبد و محافظت از سلول‌های کبدی، سطح آنزیم‌های کبدی را کاهش می‌دهد. اگرچه روند دقیق اثر ursodiol به طور کامل شناخته نشده است، تصور می‌شود که این دارو در صفرا متمرکز شده و با سرکوب سنتز کبدی و ترشح کلسترول و با مهار جذب روده‌ای آن، کلسترول صفراوی را کاهش می‌دهد. کاهش اشباع کلسترول اجازه انحلال تدریجی کلسترول از سنگ‌های صفراوی را می‌دهد و در نهایت منجر به حل شدن آنها می‌شود.

موارد استفاده از اورسودوکسی کولیک اسید

موارد استفاده از اورسودوکسی کولیک اسید عبارت‌اند از:

حل کردن انواع خاصی از سنگ‌های صفراوی و گزینه‌ای بسیار مناسب برای بیمارانی که به دنبال درمان جایگزینی جراحی هستند.
درمان نوع خاصی از بیماری کبدی، به نام کلانژیت صفراوی اولیه (PBC)
جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا در بیماران چاق که به سرعت وزن خود را کاهش می‌دهند.
درمان افراد مبتلا به سنگ های صفراوی رادیولوسنت غیر کلسیمی با قطر کمتر از 20 میلی متر است، برای کسانی که امکان جراحی ندارند مانند افراد با بیماری‌های سیستمیک، سن بالا یا با خطرات مرتبط با بیهوشی
جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا پس از عمل جراحی
کاهش سندرم انسداد سینوزوئیدی کبدی مرتبط با پیوند سلول‌های بنیادی
درمان کلسترول دوران بارداری
درمان اختلالات کبدی صفراوی مرتبط با فیبروز کیستیک در بیماران اطفال

نکات مهم قبل از مصرف اورسودوکسی کولیک اسید

برخی از داروها برای افراد با شرایط خاص مناسب نیستند و گاهی اوقات تنها در صورت مراقبت بیشتر ممکن است از دارو استفاده شود. به همین دلیل، قبل از شروع مصرف اورسودوکسی کولیک اسید، اگر هر یک از مشکلات زیر را دارید، پزشک یا داروساز خود را در جریان قرار دهید:

مشکل عملکرد کبدی
مشکل کیسه صفرا غیر از سنگ کیسه صفرا
بیماری‌های روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو، یا جراحی روده
بارداری، شیردهی یا تلاش برای بچه دار شدن
مصرف داروهای دیگر، حتی داروهای گیاهی یا مکمل‌ها، به ویژه، اگر از قرص‌های ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنید یا در حال درمان جایگزینی هورمون (Hormone Replacement Therapy/HRT) هستید.
سابقه واکنش آلرژیک به یک دارو

نحوه مصرف اورسودوکسی کولیک اسید

بهتر است این دارو را همراه غذا یا درست بعد از صرف غذا مصرف کنید. اگر اورسودوکسی کولیک اسید را به شکل مایع مصرف می‌کنید، مطمئن شوید که بطری را قبل از استفاده به خوبی تکان داده‌اید.

اگر مصرف یک نوبت را فراموش کردید، به محض یادآوری یک نوبت را مصرف کنید، مگر اینکه زمان مصرف نوبت بعدی فرا رسیده باشد، در این صورت از نوبت فراموش شده صرف نظر کنید. دو دوز را به طور همزمان برای جبران مصرف نکنید.

داروهای ضد اسید را همزمان با این دارو مصرف نکنید. برخی از داروهای سوء هاضمه از عملکرد صحیح اسید اورسودوکسی کولیک جلوگیری می‌کنند.

برای اطلاع از نحوه مصرف و دوز دارو، حتما اطلاعات بروشور دارو را خوانده و همینطور دستورات پزشک را دنبال کنید زیرا میزان مصرف این دارو بسته به شرایط مختلف، متفاوت است.

عوارض جانبی مصرف اورسودیول

در بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند، عوارض جانبی جدی دیده نمی‌شود و بسیار نادر است. اما برخی از عوارض مصرف این دارو عبارت‌اند از:

اسهال
راش پوستی و بثورات پوستی خارش دار
ناراحتی معده
حالت تهوع
سرگیجه
کمردرد
ریزش مو
سرفه

اگر هر یک از این اثرات ماندگار شد یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

وجود عوارض جانبی جدی بسیار نادر بوده و در صورت بروز باید فوراً به پزشک اطلاع داده شود. این عوارض شامل موارد زیر است:

ضعف
تورم پا
افزایش تشنگی
افزایش ادرار
علائم عفونت مانند گلودردی که از بین نمی‌رود و یا تب
خونریزی آسان و کبودی آسان
واکنش آلرژیک بسیار جدی
واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی، از جمله بثورات پوستی، خارش و تورم (مخصوصاً در صورت، زبان وگلو)، سرگیجه شدید و مشکلات تنفسی، فوراً به پزشک کمک کنید.

این لیست کاملی از عوارض جانبی احتمالی نیست و فهرست کاملی را در بروشور اطلاعات سازنده که همراه با داروی شما ارائه می‌شود، خواهید دید. اگر متوجه اثرات دیگری شدید که در بالا ذکر نشده است، با پزشک یا داروساز خود تماس بگیرید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف اورسودیول، اگر به این دارو و یا سایر اسیدهای صفراوی حساسیت دارید، به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. همچنین قبل از استفاده از این دارو، سابقه پزشکی خود را به پزشک یا داروساز اطلاع دهید، به ویژه در موارد زیر:

مشکلات خاص کیسه صفرا و مجرای صفراوی (مانند کوله سیستیت حاد، کلانژیت، انسداد صفراوی، پانکراتیت سنگ کیسه صفرا، فیستول مجاری صفراوی- گوارشی)
انواع بیماری‌های کبد (مانند آسیت، خونریزی واریس مری، انسفالوپاتی کبدی)

توجه داشته باشید که در سال اول مصرف این دارو باید هر ۶ ماه یک بار آزمایشات کبدی بدهید.

در دوران بارداری، این دارو باید فقط در صورت نیاز مصرف شود.

در دوران شیردهی، این دارو به شیر مادر منتقل می‌شود بنابراین قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

این دارو ممکن است باعث سرگیجه شود. الکل یا ماری جوانا (حشیش)، می‌تواند این سرگیجه را تشدید کند. بنابراین در زمان مصرف آن رانندگی نکنید یا کاری را که نیاز به هوشیاری دارد انجام ندهید تا زمانی که بتوانید آن را با خیال راحت انجام دهید. مصرف مشروبات الکلی و ماری‌جوانا را در زمان مصرف این دارو محدود کنید.

آیا می‌توان از این دارو برای کودکان استفاده کرد؟

اسید اورسودوکسی کولیک (UDCA) عمدتاً در بزرگسالان برای شرایط مختلف پزشکی مرتبط با کبد و کیسه صفرا استفاده می‌شود. در حالیکه ممکن است موارد نادری وجود داشته باشد که پزشک ممکن است استفاده از UDCA را برای شرایط خاص کبدی کودکان در نظر بگیرد، استفاده از آن در نوزادان و کودکان خردسال به طور کلی و به دلیل عوامل متعددی از جمله تفاوت در متابولیسم، عوارض جانبی بالقوه و فقدان داده های ایمنی جامع برای این گروه سنی محدود است.

تداخلات دارویی

تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. تداخلات دارویی این داروی خیلی کم است و این مقاله شامل تمام تداخلات دارویی ممکن نیست اما چند مورد از مهم‌ترین آنها را برای شما آورده‌ام، از جمله:

آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم
قرص‌های ضد بارداری
داروهای کلسترول (مانند کلستیرامین، کلوفیبرات، کلستیپول)
داروهای استروژنی

مصرف بیش از حد

مصرف بیش از حد تصادفی یا عمدی اورسودوکسی کولیک اسید تا کنون گزارش نشده است. دوزهای اورسودوکسی کولیک اسید در محدوده mg/kg/day ۲۰-۱۶ در تحقیقات توسط بیماران تحمل شده است.

علائم مصرف بیش از حد ممکن است اسهال شدید باشد.

اگر فردی میزان بیش از حد توصیه شده از این دارو را مصرف کرده باشد و علائم جدی مانند غش کردن یا مشکل تنفسی داشته باشد، باید با اورژانس تماس بگیرید.