همه چیز درباره مرگ مغزی

مرگ مغزی که به عنوان مرگ ساقه مغز نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دیگر هیچ عملکرد مغزی ندارد، بدان معنی که فرد هوشیاری خود را به دست نمی‌آورد یا نمی‌تواند بدون حمایت نفس بکشد.

فردی که دچار مرگ مغزی شده، شانسی برای بهبودی بدون حمایت دستگاه‌های حمایت از زندگی مصنوعی ندارد.

عملکرد ساقه مغز چیست؟

ساقه مغز قسمت پایینی مغز است که به نخاع (بخشی از سیستم عصبی مرکزی در ستون فقرات) متصل م‌شود. ساقه مغز مسئول تنظیم بیشتر عملکردهای خودکار بدن است که برای زندگی ضروری هستند. این عملکردها عبارت‌اند از:

• تنفس
• تپش قلب
• فشار خون
• قورت دادن
• هوشیاری، آگاهی و حرکت
  ساقه مغز همچنین اطلاعات را به مغز و از مغز به بقیه بدن منتقل می‌کند، بنابراین نقش مهمی در عملکردهای اصلی مغز مانند هوشیاری، آگاهی و حرکت ایفا می‌کند.

علل مرگ مغزی چیست؟

مرگ مغزی زمانی رخ می‌دهد که خون یا اکسیژن رسانی به مغز قطع شود. این قطع اکسیژن به مغز می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• ایست قلبی
  زمانی که قلب از تپش باز می‌ایستد و اکسیژن به نمی‌رسد.
• حمله قلبی
  زمانی که جریان خون به قلب به طور ناگهانی مسدود می‌شود.
• سکته مغزی
  زمانی که خون رسانی به مغز مسدود یا قطع می‌شود.
• لخته خون
  انسداد در رگ خونی که جریان خون را در نواحی مختلف بدن مختل یا مسدود می‌کند.
• ضربه شدید به سر
• خونریزی مغزی
• عفونت‌ها، مانند آنسفالیت
• تومور مغزی

تفاوت مرگ مغزی با زندگی نباتی چیست؟

تفاوت بین مرگ مغزی و حالت نباتی (اختلال هوشیاری) که می‌تواند پس از آسیب مغزی گسترده اتفاق بیفتد، این است که امکان بهبودی از حالت نباتی وجود دارد، اما مرگ مغزی دائمی است.

فردی که در حالت نباتی قرار دارد هنوز ساقه مغزش فعال است، به این معنی که:

• نوعی از آگاهی ممکن است وجود داشته باشد.
• تنفس بدون کمک معمولا امکان پذیر است.
• شانس کمی برای بهبودی وجود دارد زیرا عملکردهای اصلی ساقه مغز ممکن است تحت تأثیر قرار نگیرد.

فرد در حالت نباتی، بیدار است اما هیچ نشانه‌ای از هوشیاری نشان نمی‌دهد. به عنوان مثال، آنها ممکن است چشمان خود را باز کنند اما به اطراف خود پاسخی ندهند.

در موارد نادر، فردی که در حالت نباتی قرار دارد، ممکن است نوعی واکنش نشان دهد که با اسکن مغز قابل تشخیص است، اما قادر به تعامل با محیط اطراف خود نیست.

اگرچه نادر، اما چند چیز می‌تواند شرایطی شبیه به مرگ مغزی را تقلید کند، مثل مصرف بیش از حد برخی داروها (به ویژه باربیتورات‌ها) و هیپوترمی شدید.

آزمایش‌هایی که برای تایید مرگ مغزی لازم است

تعدادی آزمایش برای بررسی مرگ مغزی انجام می‌شود، مانند تاباندن نور به مردمک‌های هر دو چشم برای بررسی اینکه آیا به نور واکنش نشان می‌دهند یا خیر.

دو پزشک باید یک سری آزمایشات را انجام داده و هر دو پزشک باید در مورد نتایج به توافق برسند تا تشخیص مرگ مغزی تایید شود. تست ها دو بار انجام می‌شود تا احتمال خطا به حداقل برسد.

آزمایش‌هایی که برای تعیین مرگ ساقه مغز استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:

• تاباندن نور به مردمک هر دو چشم برای بررسی واکنش به نور
• چشم را با دستمال یا تکه‌ای از پشم نوازش می‌کنند تا ببینند آیا واکنش نشان می‌دهد یا خیر.
• به پیشانی فشار وارد می‌کنند و بینی را نیشگون می‌گیرند تا ببینند آیا حرکتی در پاسخ وجود دارد یا خیر.
• آب سرد یخ به هر گوش وارد می‌کنند که معمولاً باعث حرکت چشم ها می‌شود
• یک لوله پلاستیکی نازک در نای قرار می‌دهند تا ببیند آیا باعث ایجاد تهوع یا سرفه می‌شود یا خیر.
• فرد برای مدت کوتاهی از دستگاه ونتیلاتور جدا می‌کنند تا ببیند آیا تلاشی برای نفس کشیدن خود انجام می‌دهد یا خیر.

مرگ مغزی در صورتی تشخیص داده می‌شود که فرد به هیچ یک از این آزمایش‌ها پاسخ ندهد. گاهی اوقات ممکن است اندام یا نیم تنه فرد (قسمت بالایی بدن) پس از مرگ ساقه مغز حرکت کند. این حرکات، رفلکس نخاعی هستند و اصلا مغز را درگیر نمی‌کنند. این رفلکس‌ها تشخیص مرگ مغزی را تغییر نمی‌دهند.

پیوند عضو تا چه زمانی امکان پذیر است؟

وضعیت پزشکی فرد در زمان مرگ می‌تواند تعیین کند که چه اندام‌ها و بافت‌هایی را می‌توان اهدا کرد. به محض اعلام مرگ مغزی، اعضای بدن باید برداشته شوند و بدون تامین اکسیژن لازم، اندام‌ها عملکرد خود را از دست می‌دهند.

مدت زمان تقریبی بین بازیابی بافت‌ها و اندام‌ها و پیوند آنها عبارت‌اند از:

• ریه، ۴ تا ۶ ساعت
• قلب، ۴ ساعت
• کبد، ۲۴ ساعت
• پانکراس، ۲۴ ساعت
• کلیه، ۷۲ ساعت
• قرنیه، ۱۴ روز
• استخوان، ۵ سال
• پوست، ۵ سال
• دریچه‌های قلب، ۱۰ سال

به همین دلیل است که ایجاد بانک برای بافت‌ها (دریچه‌های قلب، پوست، استخوان و غیره) امکان‌پذیر است، اما ایجاد بانک اعضای بدن امکان‌پذیر نیست.

نگه داشتن یک فرد مبتلا به مرگ مغزی با حمایت دستگاه ونتیلاتور کمک می‌کند تا اعضای بدن به دریافت اکسیژن ادامه دهند و فرصتی را برای پزشکان فراهم کند تا پیوند اعضا را انجام دهند.