زخم‌ها چطور ترمیم می‌شوند؟

بزرگترین عضو بدن شما کبد یا مغز نیست، بلکه پوست بزرگترین ارگان بدن است، با مساحتی حدود ۲ متر مربع و وزن حدود ۳.۶ کیلوگرم در بزرگسالان.

اگرچه نواحی مختلف پوست ویژگی‌های متفاوتی دارند، اما بیشتر این سطح عملکردهای مشابهی مانند تعریق، احساس گرما و سرما و رشد مو را انجام می‌دهد. اما پس از بریدگی یا زخم عمیق، پوست تازه التیام یافته، متفاوت از ناحیه اطراف به نظر می‌رسد و ممکن است برای مدتی یا برای همیشه تمام توانایی‌های خود را به طور کامل به دست نیاورد. برای درک اینکه چرا این اتفاق می‌افتد، باید ساختار پوست انسان را بررسی کنیم.

ساختار پوست

لایه بالایی و سطحی پوست که اپیدرم نامیده می‌شود، بیشتر از سلول‌هایی به نام کراتینوسیت تشکیل شده است که عملکرد محافظتی برای پوست دارند.

از آنجایی که لایه بیرونی پوست به طور مداوم در حال ریختن و تجدید شدن است، تعمیر آن بسیار آسان است. اما گاهی اوقات یک زخم به داخل لایه زیری (درم) نفوذ می‌کند که حاوی رگ‌های خونی و غدد مختلف و پایانه‌های عصبی است. این لایه بسیاری از عملکردهای پوست را بر عهده دارد.

مراحل ترمیم زخم

هنگامی که پوست آسیب می‌بیند، بدن مجموعه‌ای از رویدادها را به طور خودکار به حرکت در می‌آورد که اغلب به عنوان “آبشار ترمیم” نامیده می‌شود تا بافت‌های آسیب دیده را ترمیم کند. آبشار بهبودی به این چهار مرحله تقسیم می‌شود: هموستاز، التهابی، تکثیر و بلوغ.

مرحله اول: هموستاز

هموستاز، مرحله اول بهبودی، با شروع آسیب آغاز می‌شود و هدف متوقف کردن خونریزی است. این مرحله در واقع پاسخ پوست به دو تهدید فوری است: یکی از دست دادن خون و دیگری به خطر افتادن سد فیزیکی اپیدرم.

در این مرحله بدن سیستم ترمیم اضطراری خود یعنی سیستم انعقاد خون را فعال می‌کند . با سفت و منقبض شدن رگ‌های خونی برای به حداقل رساندن خونریزی، در فرآیندی به نام انقباض عروقی، هر دو تهدید با تشکیل لخته خون جلوگیری می‌شوند. پروتئین خاصی که به نام فیبرین شناخته می‌شود، در بالای پوست پیوندهای متقابل ایجاد می‌کند و از جریان خون و ورود باکتری‌ها یا عوامل بیماری زا به داخل جلوگیری می‌کند.

مرحله دوم: التهاب

پس از گذشت حدود سه ساعت، پوست شروع به قرمز شدن می‌کند که مرحله بعدی یعنی مرحله التهاب را نشان می‌دهد. با کنترل خونریزی و ایمن شدن سد اپیدرم، بدن سلول‌های خاصی را برای مبارزه با هر گونه پاتوژنی که ممکن است از آن عبور کرده باشد، می‌فرستد.

از جمله مهم‌ترین این سلول‌ها گلبول‌های سفید خون به نام ماکروفاژها هستند که باکتری‌ها را می‌بلعند و از طریق فرآیندی به نام فاگوسیتوز به بافت آسیب کمک می‌کنند و علاوه بر تولید فاکتورهای رشد، باعث بهبودی می‌شوند. از آنجایی که این سربازان کوچک برای رسیدن به محل زخم باید از طریق خون حرکت کنند، رگ‌های خونی منقبض شده، اکنون در فرآیندی به نام گشاد شدن عروق، منبسط می‌شوند.

مرحله سوم: تکثیر

حدود دو تا سه روز پس از ایجاد زخم، مرحله تکثیر رخ می‌دهد، که در آن سلول‌های فیبروبلاست شروع به ورود به زخم می‌کنند. در فرآیند رسوب کلاژن، این سلول‌ها پروتئین فیبری به نام کلاژن را در محل زخم تولید می‌کنند و بافت همبند پوست را برای جایگزینی فیبرین تشکیل می‌دهند.

هنگامی که سلول‌های اپیدرمی برای اصلاح لایه بیرونی پوست تقسیم می‌شوند، درم منقبض می‌شود تا زخم را ببندد.

مرحله چهارم: بلوغ

در نهایت، در مرحله چهارم بازسازی، زخم بالغ می‌شود، زیرا کلاژن تازه رسوب‌شده دوباره مرتب می‌شود و به انواع خاصی تبدیل می‌شود. از طریق این فرآیند که ممکن است بیش از یک سال طول بکشد، استحکام کششی پوست جدید بهبود می‌یابد و رگ‌های خونی و سایر اتصالات تقویت می‌شوند.

با گذشت زمان، بافت جدید بسته به شدت زخم اولیه و عوامل دخیل دیگر، می‌تواند به ۵۰ تا ۸۰ درصد عملکرد سالم اولیه خود برسد. اما از آنجایی که پوست به طور کامل بهبود نمی‌یابد، جای زخم همچنان یک مسئله بالینی اصلی برای پزشکان و بیماران در سراسر جهان است و حتی اگر محققان پیشرفت‌های چشمگیری در درک روند درمان داشته باشند، بسیاری از اسرار اساسی، حل نشده باقی مانده‌اند.