خونریزی از بینی یا اپیستاکسی، علل و درمان

اپیستاکسی اصطلاح پزشکی برای خون دماغ شدن و خونریزی از بینی است. خونریزی از بینی معمولاً فقط یک سوراخ بینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما می‌تواند هر دو بینی را هم به طور همزمان درگیر کند.

بینی دارای رگ‌های خونی ریز زیادی است. این رگ‌ها به گرم شدن و مرطوب شدن هوایی که تنفس می‌کنید، کمک می‌کنند. اما آنها نزدیک به سطح داخلی بینی قرار دارند. وقتی هوا از بینی عبور می‌کند، می‌تواند رگ‌های خونی شما را خشک و تحریک کند. این اتفاق باعث می‌شود که این رگ‌ها به راحتی آسیب ببینند یا بشکنند و باعث خونریزی بینی شوند.

اپیستاکسی مشکل شایعی است و حدود 60 درصد افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار خونریزی بینی خواهند داشت. توجه داشته باشید که بیشتر خونریزی‌های بینی جدی نیستند، اگرچه آزاردهنده هستند و فقط حدود 10 درصد موارد به قدری شدید هستند که نیاز به درمان پزشکی دارند.

خونریزی بینی در چه کسانی شایع‌تر است؟

هر کسی ممکن است به اپیستاکسیس مبتلا شود اما برخی افراد بیشتر در معرض خونریزی بینی هستند، از جمله:

• کودکان بین دو تا 10 سال: هوای خشک، سرماخوردگی، آلرژی و چسباندن انگشتان و اشیاء به بینی کودکان را مستعد خونریزی بینی می‌کند.
• بزرگسالان بین 45 تا 80 سال: لخته شدن خون در اواسط زندگی و در بزرگسالان مسن ممکن است بیشتر طول بکشد. این بزرگسالان همچنین بیشتر در معرض فشار خون بالا، تصلب شرایین (سخت شدن دیواره شریان‌ها) یا اختلالات خونریزی هستند.
• افراد باردار: رگ‌های خونی در بینی شما در حین بارداری منبسط می‌شوند که فشار بیشتری بر رگ‌های خونی ظریف در پوشش داخلی بینی شما وارد می‌کند.
• افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌کنند: این داروها شامل آسپرین و وارفارین هستند.
• افرادی که اختلالات انعقادی خون دارند: اینها شامل هموفیلی و بیماری فون ویلبراند است.

محل‌های شایع خونریزی بینی کدامند؟

دو نوع اصلی خونریزی بینی وجود دارد و پزشکان اپیستاکسی را بر اساس محل خونریزی طبقه بندی می‌کنند.

۱. خونریزی بینی قدامی

خونریزی قدامی از جلوی بینی در قسمت پایینی سپتوم بینی شروع می‌شود که دو طرف بینی را از هم جدا می‌کند. مویرگ‌ها و رگ‌های خونی کوچک در این ناحیه جلویی بینی شکننده هستند و می‌توانند به راحتی بشکنند و خونریزی کنند. این مورد شایع‌ترین نوع اپیستاکسی است و معمولاً جدی نیست. این خونریزی در کودکان شایع‌تر است و معمولاً می‌توان در خانه درمان کرد.

۲. خونریزی بینی خلفی

خونریزی خلفی در عمق بینی و در رگ‌های خونی بزرگ‌تر در قسمت پشت بینی نزدیک گلو رخ می‌دهد. این مورد می‌تواند منجر به خونریزی شدید شود که ممکن است از پشت گلو جاری شود. ممکن است برای این نوع خونریزی بینی نیاز به مراقبت‌های اورژانسی پزشکی داشته باشید. این نوع بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود.

علل مختلف خونریزی بینی

علل زیادی برای خونریزی بینی وجود دارد اما خوشبختانه اکثر آنها دلایل جدی نیستند.

علل شایع‌تر خونریزی بینی

1. هوای خشک
   شایع‌ترین علت خونریزی بینی، هوای خشک است که باعث می‌شود غشای بینی شما (بافت ظریف داخل بینی) خشک شود و پوسته پوسته شده یا ترک بخورد. این اتفاق باعث می‌شود هنگام مالش بینی، وارد کردن یک شی یا انگشت داخل بینی، یا هنگام فین کردن احتمال خونریزی بیشتر شود. 
   
2. کمبود ویتامین K1
   اگر فردی سبزیجات کمی مصرف می‌کند، اگر آسیب کبدی دارد، اگر سطح نمک صفراوی پایینی دارد و اگر در حال مصرف داروی وارفارین هستید، دچار کمبود این ویتامین می‌شوید که از عوارض آن خونریزی از بینی است.
3. تحریک سینوس‌ها
   که معمولا به دلیل حساسیت‌های مختلف مانند رینیت آلرژیک و غیر آلرژیک (التهاب پوشش بینی) و یا عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی، سینوزیت و مشکلات دیگر بینی و سینوس‌ها رخ می‌دهد، به‌ویژه دوره‌هایی که باعث عطسه، سرفه و فین مکرر بینی می‌شوند.
4. بیماری‌های کبدی
   کبد مسیول تنظیم فاکتوهای انعقادی است.
5. برخی داروهای خاص
   از جمله داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، استامینوفن، ایبوپروفن وارفارین و غیره.
6. مصرف برخی اسپری‌های بینی
   مثل اسپری‌های آنتی هیستامینی و ضد احتقان که می‌توانند باعث خشک شدن مخاط بینی شوند.
7. مصرف کوکائین و دیگر مواد مخدر استنشاقی
8. نگهدارنده‌های مبتنی بر سولفیت
   که از آن در بسیاری از مواد غذایی استفاده می‌شود مثل میوه‌های خشک
9. آسیب‌های مختلف به مخاط بینی
   مثلا در اثر دستکاری زیاد آن، وارد شدن ضربه به آن، فین کردن‌های شدید 😀 ، مواد معطر تحریک کننده و مواردی از این قبیل.
10. انحراف تیغه یا سپتوم بینی
11. عفونت‌ها
12. ارتفاعات بالا
    با افزایش ارتفاع، هوا رقیق‌تر (کمبود اکسیژن) و خشک‌تر می‌شود.

علل کمتر شایع خونریزی بینی

1. مصرف الکل
2. کاهش پلاکت خون
   که در اثر بیماری‌های مختلفی رخ می‌دهد مثل لوکمی، آنمی، کمبود ویتامین B12 و آهن، کمبود فولات، ابتلا به ویروس‌هایی مثل EBV، شیمی‌درمانی و بیماری‌های کبدی.
3. فشار خون بالا
4. آترواسکلروز
5. جراحی‌های بینی و صورت
6. پولیپ و تومورهای بینی
7. آترواسکلروزیس
8. برخی انواع سرطان‌ها. اول از همه، بسیار نادر است که خونریزی بینی ناشی از سرطان باشد. با این حال، شایع ترین نوع سرطانی که باعث خونریزی بینی می شود، کارسینوم سلول سنگفرشی است و پس از آن سرطان خون.
9. بارداری
10. تلانژکتازی هموراژیک ارثی

متوقف کردن خونریزی بینی در خانه

برای بند‌ آوردن خونریزی بینی در خانه، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. آرام باشید.
2. صاف بنشینید و بدن و سر خود را کمی به جلو خم کنید. این کار باعث می‌شود خون به گلو وارد نشود. (دراز نکشید و سر خود را بین پاهایتان قرار ندهید.)
3. از راه دهان نفس بکشید.
4. از دستمال یا دستمال مرطوب استفاده کنید.
5. با استفاده از انگشت شست و اشاره، قسمت نرم بینی خود را به هم نزدیک کنید. اطمینان حاصل کنید که قسمت نرم بینی را در روی برآمدگی استخوانی سختی که پل بینی را تشکیل می‌دهد، فشار دهید. فشردن قسمت استخوانی بینی یا بالای آن، فشاری که می‌تواند به توقف خونریزی کمک کند، وارد نمی‌کند.
6. قبل از بررسی اینکه آیا خونریزی متوقف شده است، بینی خود را حداقل به مدت ۵ دقیقه فشار دهید. اگر همچنان بینی شما خونریزی می‌کند، ۱۰ دقیقه دیگر به نگهداشتن بینی ادامه دهید.
7. اگر مایل هستید، یک کیسه یخ را روی پل بینی خود قرار دهید تا به انقباض رگ‌های خونی و ایجاد آرامش بیشتر کمک کند. این مرحله ضروری نیست، اما در صورت تمایل می‌توانید آن را امتحان کنید.
8. می‌توانید یک اسپری ضد احتقان مانند اکسی متازولین را داخل بینی اسپری کنید و سپس همانطور که در بالا توضیح داده شد به بینی فشار وارد کنید. . اما هشدار: این اسپری‌های ضداحتقان موضعی نباید برای مدت طولانی استفاده شوند چراکه خود اینها می‌توانند در دراز مدت باعث افزایش احتمال خونریزی بینی شوند.
9. پس از توقف خونریزی، خم نشوید، بینی را فشار ندهید و/یا وسایل سنگین را بلند نکنید و برای چند روز بینی فین شدید نکنید.

مقاله مرتبط: کاربردها و نحوه استفاده از اسپری و قطره بینی اکسی متازولین

در صورت خونریزی بینی چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟

گاهی به دلایلی نیاز است که به اورژانس مراجعه کنید.این دلایل عبارت‌اند از:

1. همانطور که در مراحل بالا توضیح داده شد، اگر پس از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه اعمال فشار مستقیم بر روی بینی، خونریزی متوقف نشد.
2. خونریزی شدید و سریع داشته باشید (بیش از یک فنجان).
3. در تنفس راحت مشکل داشته باشید.
4. استفراغ می‌کنید.
5. خونریزی بینی شما به دنبال ضربه به سر یا آسیب جدی دیگری (سقوط، تصادف رانندگی، ضربه به صورت یا بینی) رخ داده باشد.
6. خونریزی بینی مکرر.
7. علائم کم خونی (احساس ضعف و خستگی، سرماخوردگی، تنگی نفس، رنگ پریدگی پوست).
8. خونریزی بینی در کودک زیر دو سال.
9. مصرف داروهای رقیق کننده خون (مانند آسپرین یا وارفارین) و عدم توقف خونریزی.
10. خونریزی بینی با شروع یک داروی جدید.
11. خون دماغ شدن و همچنین کبودی‌های غیرعادی در سراسر بدن که می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت جدی‌تری مانند اختلال لخته شدن خون (هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند)، لوسمی یا تومور بینی باشد.

راه‌های درمان خونریزی بینی یا اپیستاکسی در مطب پزشک چیست؟

درمان خونریزی بینی بستگی به علت خونریزی دارد. درمان اپیستاکسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• پک کردن بینی: پزشک شما گاز، اسفنج بینی یا فوم مخصوص یا یک بادکنک لاتکس بادی را به بینی شما وارد می‌کند تا در محل خونریزی فشار وارد کند، و ممکن است نیاز باشد که آن را به مدت 24 تا 48 ساعت در جای خود نگه دارد.
• کوتریزاسیون: این روش شامل استفاده از یک ماده شیمیایی (نیترات نقره) یا انرژی گرمایی (الکتروکوتر) برای بستن رگ خونیِ در حال خونریزی است. پزشک شما ابتدا یک بی حس کننده موضعی را در سوراخ بینی اسپری می‌کند تا داخل بینی شما بی حس شود.
• تنظیمات دارو و نسخه‌های جدید: کاهش یا توقف مقدار داروهای رقیق کننده خون می‌تواند مفید باشد. علاوه بر این، داروهایی برای کنترل فشار خون ممکن است ضروری باشد. پزشک شما ممکن است داروی ترانگزامیک اسید (tranexamic acid)، دارویی برای کمک به لخته شدن خون تجویز کند.
• برداشتن جسم خارجی: اگر علت خونریزی بینی یک جسم خارجی باشد، پزشک آن را خارج می‌کند.
• جراحی: ترمیم شکستگی بینی یا اصلاح انحراف تیغه یا سپتوم بینی (سپتوپلاستی) در صورتی که علت خونریزی بینی باشد.
• بستن یا لیگاسیون (Ligation): در این روش، پزشک رگ خونی مقصر را می‌بندد تا خونریزی را متوقف کند.

مقاله مرتبط: کاربرد و عوارض داروی ترانگزامیک اسید

پیشگیری از خونریزی بینی 

• دو تا سه بار در روز در هر سوراخ بینی از اسپری بینی نمکی یا قطره‌های بینی نمکی استفاده کنید تا مجرای بینی خود را مرطوب نگه دارید. این محصولات را می‌توان بدون نسخه خریداری کرد یا در خانه تهیه کرد. (برای تهیه محلول نمکی در خانه: یک قاشق چایخوری نمک را با یک لیتر آب مخلوط کنید. آب را به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید و خنک کنید تا ولرم شود.)
• یک دستگاه رطوبت‌ساز در اتاق خواب خود راه اندازی کنید تا رطوبت هوا را افزایش دهد.
• از ژل‌ها یا پمادها برای داخل بینی با یک سواب پنبه استفاده کنید. پمادهای تتراسیکلین چشمی، وازلین و باسیتراسین نمونه‌هایی از این پمادها هستند. مطمئن شوید که سواب را بیش از نیم سانتی‌متر داخل بینی وارد نکنید.
• از فین کردن شدید خودداری کنید.
• با دهان باز (و مسلما داحل دستمال) عطسه کنید.
• مصرف داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن را محدود کنید.
• ترک سیگار.

علت خونریزی بینی در هنگام خواب چیست؟

دلایل خونریزی بینی در هنگام خواب مانند دلایلی است که در طول روز رخ می‌دهد. خوابیدن به پهلو نیز ممکن است فشار مستقیمی به حفره بینی وارد کند و ممکن است دلیل دیگری برای خونریزی بینی در شب باشد.

آیا می‌توانم بعد از خونریزی بینی آب بنوشم؟

بله، پس از خونریزی بینی باید مقدار زیادی مایعات بنوشید. گزینه‌های خوب شامل آب، آب میوه و سایر مایعات بدون کافئین است. بعد از اینکه اپیستاکسی را تجربه کردید، ممکن است مقداری خون از پشت گلو به معده شما تخلیه شود. این ممکن است به شما طعم بدی در پشت گلو بدهد یا حالت تهوع در شما ایجاد کند. اما نوشیدن آب بر خونریزی بینی تأثیر منفی نمی‌گذارد.

آیا وجود لخته خون در خونریزی بینی طبیعی است؟

بله. لخته شدن خون از خونریزی بیش از حد در هنگام آسیب دیدن رگ خونی جلوگیری می‌کند. هنگامی که بینی خود را برای جلوگیری از خونریزی بینی فشار می‌دهید، خون شروع به لخته شدن می‌کند و معمولاً این لخته تا زمانی که آن را بردارید یا به آرامی فین کنید در آنجا باقی می‌ماند.