بیماری رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO) چیست و درمان آن کدامست؟

به طور معمول باکتری‌های دوست و مفید در روده بزرگ هر فرد زندگی می‌کنند. اما اگر آنها به روده کوچک مهاجرت کنند، این میکروب‌ها شروع به تخمیر کربوهیدرات‌های موجود در روده کوچک و خوردن مواد مغذی مورد نیاز بدن، به ویژه ویتامین B12، آهن و صفرا می‌کنند. به این مشکل رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک یا SIBO (Small intestinal bacterial overgrowth) می‌گویند.

عوارض جانبی این بیماری نفخ، درد شکم و خروج گاز هستند، اما مهم‌ترین آنها کمبودهای تغذیه‌ای است.

علائم SIBO چیست؟

علائم و نشانه‌های SIBO اغلب عبارت‌اند از:

• از دست دادن اشتها
• درد شکم
• حالت تهوع
• نفخ
• احساس ناراحتی سیری بعد از غذا خوردن
• اسهال
• کاهش وزن ناخواسته
• سوء تغذیه

علل SIBO چیست؟

رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO) می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• عوارض جراحی‌های شکمی از جمله بای پس معده برای چاقی و جراحی معده برای درمان زخم معده و سرطان معده
• مشکلات ساختاری در داخل و اطراف روده کوچک، از جمله بافت اسکار (چسبندگی روده) که می‌تواند در اطراف قسمت بیرونی روده کوچک بپیچد، و کیسه‌های بافت برآمده که از دیواره روده کوچک بیرون زده است (دیورتیکولوز روده)
• برخی بیماری‌ها، از جمله بیماری کرون، انتریت پرتویی، اسکلرودرمی، بیماری سلیاک، دیابت یا سایر شرایطی که می‌توانند حرکت غذا و مواد زائد را از طریق روده کوچک کند کنند.
• کافی نبودن اسید معده برای از بین بردن میکروب‌ها نداشته باشد، ممکن است میکروب‌هایی که همراه غذا هستند به روده کوچک راه یابند.

روده کوچک طولانی‌ترین بخش دستگاه گوارش است که حدود 6.1 متر اندازه دارد. روده کوچک جایی است که غذا با شیره‌های گوارشی مخلوط می‌شود و مواد مغذی به جریان خون شما جذب می‌شود.

برخلاف روده بزرگ (کولون)، روده کوچک معمولاً به دلیل جریان سریع محتویات و وجود صفرا، باکتری نسبتا کمی دارد. اما در SIBO، غذای راکد در روده کوچک تبدیل به یک مکان ایده آل برای رشد باکتری‌ها می‌شود. این باکتری‌ها ممکن است سموم تولید کنند و همچنین در جذب مواد مغذی اختلال ایجاد کنند. محصولات تجزیه شده به دنبال هضم باکتریایی غذا نیز می‌توانند باعث اسهال شوند.

SIBO باعث چه کمبودهایی می‌شود؟

رشد بیش از حد میکروب‌ها در روده کوچک باعث مشکلات و کمبودهای زیادی می‌شود از جمله:

۱. جذب ضعیف چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها

نمک‌های صفراوی که به طور معمول برای هضم چربی‌ها مورد نیاز هستند، توسط باکتری‌های اضافی در روده کوچک تجزیه می‌شوند و در نتیجه باعث هضم ناقص چربی‌ها و اسهال می‌شوند. محصولات باکتریایی همچنین ممکن است به پوشش مخاطی روده کوچک آسیب برساند و در نتیجه جذب کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها را کاهش دهد.

باکتری‌ها می‌توانند برای غذای موجود در روده با بدن ما رقابت کنند و ترکیبات تولید شده از طریق تجزیه باکتریایی مواد غذایی راکد نیز می‌توانند باعث اسهال شوند. این اثرات رشد بیش از حد باکتری‌ها با هم منجر به اسهال، سوء تغذیه و کاهش وزن می‌شود.

۲. کمبودهای ویتامینی

در نتیجه جذب ناقص چربی‌ها، بدن نمی‌تواند ویتامین‌های محلول در چربی A، D، E و K را به طور کامل جذب کند.

باکتری‌های روده کوچک ویتامین B12 را سنتز کرده و از آن استفاده می‌کنند که برای عملکرد طبیعی سیستم عصبی و تولید سلول‌های خونی و DNA ضروری است.
رشد بیش از حد باکتری‌ها می‌تواند منجر به کمبود B12 شود. کمبود ویتامین B12 است که باعث مشکلات عصبی جدی، دردهای تیز مثل فرو کردن چاقو در بدن، کم خونی،ضعف، خستگی، سوزن سوزن شدن و بی حسی در دست‌ها و پاها و در موارد پیشرفته آشفتگی ذهنی می‌شود.
توجه داشته باشید که آسیب به سیستم عصبی مرکزی ناشی از کمبود ویتامین B12 ممکن است غیر قابل برگشت باشد.

۳. کمبود آهن

کمبود آهن باعث کم‌خونی و همچنین احساس خستگی می‌شود.

۴. کمبود صفرا

اگر صفرا خیلی کم باشد، بدن نمی‌تواند چربی‌ها را هضم کند، بنابراین ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E، ویتامین K و اسیدهای چرب ضروری را نیز نمی‌تواند استخراج کند.

۵. استخوان‌های ضعیف (پوکی استخوان)

با گذشت زمان، آسیب به روده در اثر رشد غیر طبیعی باکتری باعث جذب ضعیف کلسیم می‌شود و در نهایت ممکن است منجر به بیماری‌های استخوانی مانند پوکی استخوان شود.

۶. سنگ کلیه

جذب ضعیف کلسیم نیز ممکن است در نهایت منجر به سنگ کلیه شود.

مطلب مرتبط: ارتباط بیماری روزاسه و رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده (SIBO)

SIBO چگونه تشخیص داده می‌شود؟

SIBO را می‌توان از روی علایم آن تشخیص داد. یک راه ساده و سریع دیگر برای تشخیص SIBO، حذف غذاهایی است که باعث تشدید علایم این بیماری می‌شوند، غذاهایی مانند فیبرها، انواع پروبیوتیک‌ها مثل کلم ترش و پری بیوتیک‌ها. اگر با حذف این غذاها علایم شما بهبود یافت، به احتمال زیاد تشخیص SIBO صحیح است.
در این صورت می‌توانید با رعایت نکاتی که در قسمت درمان ذکر کرده‌ام، مشکل خود را درمان کنید.

اما گاهی پزشکان برای تایید تشخیص خود از تست‌هایی استفاده می‌کنند. این تست‌ها عبارت‌اند از:

• آسپیراسیون روده کوچک و کشت مایع. در حال حاضر این آزمایش استاندارد طلایی برای تشخیص رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده است. برای به دست آوردن نمونه مایع، پزشکان لوله اندوسکوپ را در گلو و از طریق دستگاه گوارش فوقانی به روده کوچک می‌فرستند. نمونه‌ای از مایع روده برداشته می‌شود و سپس در آزمایشگاه برای رشد باکتری مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
• تست تنفس. این نوع آزمایش غیرتهاجمی میزان هیدروژن یا متانی را که پس از نوشیدن مخلوطی از گلوکز و آب استنشاق می‌کنید، اندازه گیری می‌کند. افزایش سریع هیدروژن یا متان بازدم ممکن است نشان دهنده رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک باشد. اگرچه این تست به طور گسترده در دسترس است، تست تنفس نسبت به انواع دیگر تست‌ها برای تشخیص رشد بیش از حد باکتری اختصاصی کمتری دارد.

راه حل‌های درمانی SIBO کدامند؟

متاسفانه پزشکی مدرن درمان را بر اساس آنتی بیوتیک‌ها گذاشته است، در حالیکه این داروها عوارض زیادی دارند و علاوه بر باکتری‌های مضر، باکتری‌های مفید دستگاه گوارش را نیز از بین می‌برند.

به همین دلیل من سعی کرده‌ام بهترین درمان‌ها را بر اساس تحقیقات گسترده در مورد این بیماری با شما به اشتراک بگذارم، این درمان‌ها عبارت‌اند از:

• اسید معده خود را افزایش دهید.
  می‌توانید از بتائین هیدروکلراید به شکل قرص استفاده کنید. حداقل پنج عدد قبل از هر وعده غذایی مصرف کنید.
  راه دیگر افزایش اسید معده مصرف سرکه سیب به طور منظم است.
• روزه‌داری متناوب انجام دهید.
  با این کار به سیستم گوارشی خود فرصتی برای تنظیم مجدد و تمیز کردن روده از غذاها و میکروب‌های اضافی می‌دهید. به عقیده من اگر روزه‌داری را امتحان نکنید نمی‌توانید به طور کامل این بیماری را درمان کنید.
• از مصرف پری‌بیوتیک یعنی فیبر حداقل برای یک ماه تا شش هفته اجتناب کنید!!
  علت این است که میکروب‌ها فیبر را تخمیر می‌کنند و رشد می‌کنند.
• از پروبیوتیک‌ها نیز اجتناب کنید!!
  زیرا بخشی از درمان کاهش تعداد میکروب‌ها است و قطعاً محصولاتی که حاوی میکروب‌ها هستند را نباید مصرف کنید!
  برای مثال یکی از موادی که بسیار مفید است و حاوی فیبر و پروبیوتیک‌هاست، کلم ترش است که با وجود فواید بسیار زیادی که دارد، در افراد با SIBO مشکلات را بسیار تشدید کرده و از مصرف آن باید اجتناب کرد.
• یک آنتی‌بیوتیک گیاهی برای ایجاد یک محیط ضد میکروبی مصرف کنید.
  آنتی‌بیوتیک‌های گیاهی مانند پونه کوهی، آویشن، میخک و سیر گزینه‌های مناسبی برای این مورد هستند.

توجه مهم

با توجه به اینکه این بیماری باعث کمبودهای تغذیه‌ای متعددی در بدن می‌شود، اصلاح این کمبودها بخش مهمی از درمان SIBO است، به ویژه در افرادی که کاهش وزن شدید دارند. سوءتغذیه قابل درمان است، اما آسیب ناشی از آن همیشه قابل جبران نیست.

این درمان‌ها ممکن است کمبود ویتامین را بهبود بخشند، ناراحتی روده را کاهش دهند و به افزایش وزن کمک کنند:

• مصرف مکمل‌های غذایی
  افراد مبتلا به SIBO ممکن است به تزریق عضلانی ویتامین B12 و همچنین ویتامین‌های خوراکی، کلسیم و مکمل‌های آهن نیاز داشته باشند.
• رژیم غذایی بدون لاکتوز
  آسیب به روده کوچک ممکن است باعث شود توانایی هضم قند شیر (لاکتوز) را از دست بدهید. در این مورد، اجتناب از بیشتر محصولات لبنی و حاوی لاکتوز مهم است.
  برخی از افراد مبتلا ممکن است ماست را تحمل کنند زیرا باکتری‌های مورد استفاده در فرآیند کشت به طور طبیعی لاکتوز را تجزیه می‌کنند.